آثار سياسي و اجتماعي مزدكيان بر نظام طبقاتي ايران در عصر ساسانيان

زمينه و هدف: از جمله آيين نوظهوري كه در عصر ساسانيان توانسته بود تأثير قابل توجهي بر وضعيت سياسي و اجتماعي عصر ساسانيان بگذارد، انديشه مزدك و پيروان آن يعني مزدكيان بوده است. اين جنبش با به چالش كشيدن مناسبات طبقاتي و همچنين برملا ساختن نفوذ روحانيون و موبدان، برخي مناسبات تاريخي و اجتماعي جامعه ايراني را به چالش كشيده است. پژوهش حاضر درصدد است تا به بررسي آثار سياسي و اجتماعي جنبش مزدك بپردازد. مواد و روش‌ها: اين مقاله با روش توصيفي ـ تحليلي به تجزيه و تحليل روند گسترش آيين مزدك و تأثير آن بر مناسبات سياسي و اجتماعي جامعه ايراني در عصر ساسانيان مي‌پردازد. يافته‌ها: انديشه‌هاي مزدك و به تبع آن جنبش مزدكيان بسياري از مناسبات اجتماعي از جمله تسلط برخي طبقات نظير روحانيون و موبدان و همچنين شاه‌نشينان در عصر ساسانيان را به چالش كشيد. از جمله اينكه با طرح مسأله برابري در اموال و زنان، جذابيتي براي طبقات پايين فراهم آورد تا بتوانند ستم‌هاي اِعمال‌شده در حق خود را جبران نمايند. از طرفي ديگر، قباد ساساني نيز با بهره‌برداري از گسترش جنبش مزدك، خود را پيرو آيين وي اعلام كرد تا بتواند هم قدرت روحانيون را كاهش دهد و هم مناسبات شاهنشاهي پيشين را اعاده كند. نتيجه‌گيري: عدالت و مساوات به عنوان يكي از اركان اساسي سياست‌ورزي در جامعه ايراني از ديرباز منشأ تحول در جامعه بوده است كه انديشه مزدك نمود عملي يافته است. انديشه برابري‌طلبانه مزدك طبقات پايين جامعه را به برقراري عدالت سياسي و اجتماعي اميدوار ساخت كه حتي مي‌توان گفت پيش درآمدي بر گسترش انديشه برابري‌طلبي در نزد آيين مذهبي و سياسي در اعصار بعدي شده بود. انديشه شراكتي شدن زنان و اموال هرچند ايده‌اي خام و غيرمنتظره بوده، اما گوياي ستم طبقاتي در زمان ساسانيان بوده كه همگي حول قيام مزدك گرد آمدند. قيام مزدك بدين ترتيب يكي از نقاط عطف توجه به برقراري مناسبات برابر در جامعه ايراني بوده است.