تحولات تاريخي عنصر مادي در سرقت سنتي و الكترونيكي

زمينه و هدف: امروزه سرقت رايانه‌اي از شايع‌ترين اشكال جرايم رايانه‌اي است كه وارد عرصه حقوق جزاي اختصاصي شده و اصول و قواعد حاكم بر سرقت سنتي را به چالش كشيده است. اين جرم علي‌رغم شباهت‌هايي كه با نوع سنتي خود از جهت اسمي، نتيجه حاصله (تحصيل مال غير) و از جرايم عليه اموال بودن دارد، داراي تفاوت‌هاي اساسي از جهت عناصر تشكيل دهنده جرم و مجازات مي‌باشد. ازاين‌رو، هدف از پژوهش حاضر، بررسي تحولات تاريخي عنصر مادي در سرقت سنتي و الكترونيكي است. مواد و روش‌ها: در پژوهش حاضر كه با روش توصيفي تحليلي و با استفاده از ابزار كتابخانه‌اي گردآوري شده، ضمن بررسي تفاوت‌هاي سرقت سنتي و رايانه‌اي، به طور خاص، عنصر مادي اين دو رفتار مجرمانه مورد بحث و بررسي قرار ‌گرفته است. آنچه كه در پژوهش‌هاي مرتبط تاكنون مورد بحث و بررسي قرار گرفته است، مطالعه سرقت الكترونيكي در چهارچوب قانون مجازات اسلامي مصوب 1370 مي‌باشد. به همين دليل اولاً در پژوهش حاضر تحولات تاريخي اين نوع از سرقت در بطن تحولات قانون‌گذاري مورد بررسي قرار ‌خواهد ‌گرفت و ثانياً تأكيد و تمركز نگارنده بر عنصر مادي سرقت مزبور خواهد بود؛ همچنين در ضمن مباحث به امكان‌سنجي ارتكاب سرقت حدي در فضاي سرقت الكترونيك نيز پرداخته خواهد شد. يافته‌ها: تفاوت‌ها و شباهت‌هايي ميان سرقت سنتي و رايانه‌اي از حيث عناصر تشكيل‌دهنده جرم وجود دارد. از جمله اينكه عنصر مادي در هر دو جرم ربايش است، البته ربايش در سرقت رايانه‌اي تفاوت‌هايي با ربايش در سرقت سنتي دارد. بدين ترتيب كه ربايش در سرقت رايانه‌اي بر اساس ماده 12 قانون جرايم رايانه‌اي شامل گونه‌اي رفتار است: يكي «رو‌گرفت» و دومي «برش» كه در روگرفت برخلاف تمام حالات سرقت سنتي، عين داده‌ها همچنان در اختيار صاحب آن قرار دارد. ملاحظات اخلاقي: در تمام مراحل نگارش پژوهش حاضر، ضمن رعايت اصالت متون، صداقت و امانت‌داري رعايت شده است. نتيجه‌گيري: در پژوهش حاضر مشاهده خواهد شد كه موضوع جرم در سرقت سنتي مال است، ولي موضوع جرم سرقت رايانه‌اي محدود به داده و اطلاعات است و لازم نيست كه داده‌هاي موضوع سرقت رايانه‌‌اي داراي ارزش مالي باشند، زيرا اولاً در متن قانون، داده به صورت مطلق آمده و دوماً آنچه در رابطه با داده و اطلاعات حائز اهميت است محتواي آنهاست. در سرقت رايانه‌اي عنصر غيرمجاز بودن لازم است كه درواقع معادل همان عدم رضايت در سرقت سنتي است. يكي از تفاوت‌هاي مهم بين اين دو جرم، بستر ارتكاب جرم مي‌باشد كه در سرقت رايانه‌اي بستر ارتكاب جرم فضاي سايبر است كه نوعي محيط مجازي است. در حالي كه بستر ارتكاب جرم سرقت سنتي محيط بيروني يا همان فضاي فيزيكي است.