مقايسه ي ميزان ذخيره ي كربن و نيتروژن خاك در دشت گربايگان فسا در دو وضعيت پخش سيلاب و بدون پخش سيلاب

Comparison of Soil Carbon and Nitrogen Stocks in Gareh-Bygone Plain of Fasa in Fields with and without Flood Spreading

مقدمه و هدف: تغيير كاربري اراضي عامل اصلي ايجاد تغييرات در ذخيره­ي كربن­آلي و نيتروژن خاك و چرخه­ي جهاني كربن است. بررسي تغييرات ايجاد شده در ميزان ذخيره­ ي كربن­آلي و نيتروژن خاك، پس از جنگل­كاري و مرتع ­كاري همراه با سامانه ­ي پخش ­سيلاب در اراضي شني دشت گربايگان فسا واقع در جنوب­ شرقي استان فارس، هدف اين پژوهش بود. مواد و روش­ ها: از كاربري­ هاي جنگل دست­ كاشت آكاسيا، اوكاليپتوس، آتريپلكس و مرتع در دو وضعيت با پخش ­سيلاب و بدون پخش­ سيلاب، در مجموع 45 نمونه­ ي مركب خاك از عمق 30-0 سانتي­متري برداشت شد و درصد كربن آلي و نيتروژن ­كل خاك در آزمايشگاه اندازه ­گيري گرديد. سپس، ميزان ذخيره­ ي ­كربن و نيتروژن محاسبه شد و ارزش اقتصادي آن­ها با ­روش ماليات بر كربن تعيين گرديد. داده ­ها با استفاده از نرم­ افزار SAS به ­صورت آزمايش فاكتوريل در قالب طرح آماري بلوك­ هاي كامل تصادفي، تجزيه و تحليل شده و ميانگين­ ها با آزمون دانكن در سطح 5 درصد مقايسه شدند. يافته ­ها: نتايج نشان داد اثر پخش ­سيلاب بر درصد كربن­ آلي و ميزان ذخيره ­ي كربن­ آلي در خاك در سطح يك درصد معني­ دار شده، بر درصد نيتروژن­ كل معني ­دار نگرديده ولي اثر آن بر ميزان ذخيره­ ي نيتروژن در سطح پنج درصد معني­ دار شده است. تأثير كاربري (نوع پوشش ­گياهي) بر همه اين شاخص­ ها در سطح يك درصد معني­ دار گرديده است. اثر متقابل پخش ­سيلاب و كاربري بر درصد كربن ­آلي و ميزان ذخيره­ ي نيتروژن خاك در سطح يك درصد معني­ دار شده ولي تأثير آن بر ميزان ذخيره­ ي كربن و درصد نيتروژن­ كل معني ­دار نشده است. ميزان ذخيره­ ي كربن ­آلي در خاك كاربري­ هاي آكاسيا، اوكاليپتوس، آتريپلكس و مرتع، به ­ترتيب از 10/23، 22/49، 12/03 و 6/21 مگاگرم در هكتار در شرايط بدون پخش ­سيلاب، به­ ترتيب به 23/14، 40/23، 24/12 و 13/96 مگاگرم در هكتار در شرايط پخش ­سيلاب افزايش يافت. پخش ­سيلاب بر اين عرصه ­ها، ارزش اقتصادي ذخيره­ ي كربن و نيتروژن را به ­ترتيب به­ ميزان 53/59، 48/00، 75/46 و 43/52 درصد افزايش داد. نتيجه ­گيري: به­ طور ميانگين، پخش­ سيلاب باعث افزايش 54/31 درصدي ارزش اقتصادي مجموع ذخيره ­ي كربن و نيتروژن در خاك گرديد.

Introduction and objective: Land use change is a major factor in changes in soil organic carbon and nitrogen storage and the global carbon cycle. The aim of this study was to investigate the changes in soil organic carbon and nitrogen storage after afforestation and rangeland cultivation along with flood spreading. Material and Methods: This investigation was carried out on the sandy lands of Gareh-Bygone Plain of Fasa located at southeastern of Fars province. A total of 45 soil composite samples were collected from Acacia, Eucalyptus, Atriplex and Planted Range from a depth of 0-30 cm in two conditions with and without flood spreading. The organic carbon and the total nitrogen content were measured in laboratory. Then, the amount of carbon and nitrogen storage was calculated and their economic value was determined by carbon tax method. The data were analyzed using SAS software as a factorial experiment in a completely randomized block design and the means were compared with Duncan's test at p<0.05. Results: The results showed that the effect of flood spreading on the percentage of organic carbon and the amount of organic carbon storage in the soil was significant at the p<0.01, not significant on the percentage of the total nitrogen, but its effect on the amount of nitrogen storage at the p<0.05 was significant. The effect of land use (vegetation type) on all these indices were significant at the p<0.01. The interaction effect of flood spreading and land use on the percentage of organic carbon and soil nitrogen storage at the p<0.01 was significant, but its effect on the amount of carbon storage and the percentage of total nitrogen was not significant. The amount of organic carbon storage in the soils of Acacia, Eucalyptus, Atriplex and Range, from 10.23, 22.49, 12.3 and 6.21 Mg/ha in conditions without flood spreading, respectively, increased to 23.14, 40.23, 24.12 and 13.96 Mg/ha in flood spreading conditions. The spread of floods on these land uses increased the economic value of carbon and nitrogen storage equal to 53.59, 48.00, 75.46 and 43.52 percent, respectively. Conclusion: On average, flood spreading increased the economic value of total carbon and nitrogen storage in the soil equal to 54.31%.