نهاد ناظر، برآيند بهبود يافته هيأت منصفه در ساختار قضاي اسلامي

هيأت منصفه، نهادي است كه به منظور قضاوت در دعاوي، روشن شدن حقيقت و يا تعيين مجازات بر اساس خرد جمعي كه به عدالت و عقلانيّت نزديك تر است در برخي نظام هاي حقوقي جهان به رسميّت شناخته شده است. نهاد مذكور بر اساس ادّعاي نظام حقوقي انگلستان، از ابداعات اين نظام بوده و بعدها وارد نظام حقوقي كشورهاي جهان شده است. بر همين اساس، برخي معتقدند اين نهاد با اقتباس از قوانين غربي در قانون اساسي مشروطيّت كشورمان وارد شده و در برخي قوانين موضوعه نيز مطرح گرديده است. يكي از مهم ترين سؤالاتي كه در اين خصوص مطرح مي گردد ماهيّت و جايگاه نهاد هيأت منصفه در نظام حقوقي اسلام و ميزان مطابقت نظام حقوقي ايران با آن است. پژوهش حاضر با استفاده از روش تحليلي توصيفي به بررسي اين مهمّ پرداخته و به اين نتيجه دست يافته كه عليرغم اهميّت و جايگاه ويژه هيأت منصفه در نظام حقوقي اسلام به عنوان يك نهاد ناظر، در نظام حقوقي ايران به نقش مشورتي اين نهاد بيشتر توجه شده و جايگاه شايسته اي بدان اختصاص داده نشده است؛ در حالي كه با توجه به نصوص شرعي و فتاواي فقها مي توان جايگاه نهاد هيأت منصفه را با لحاظ اقتضائات فرهنگ اسلامي و منصوصات فقهي در نظام قضاي اسلامي جانمايي نمود. به بيان ديگر، با استفاده از تحليل منابع فقهي و فتاواي فقهاي اماميه مي توان نمونه ارتقاء يافته اي از هيأت منصفه را در نظام قضاي اسلامي تصوير نمود كه مي تواند به عنوان نهادي ناظر در دستگاه قضايي فعاليّت نمايد.