راهكارهاي تغيير خلق از ديدگاه ابن سينا

يكي از مباحث مهم در علم اخلاق و حكمت عملي، بررسي امكان و كيفيت تغيير خلق است. ابن سينا ازجمله حكماي قائل به تغييرپذيري خلق بوده و در آثار متعددي چگونگي اين تغيير را بيان كرده است. وي ريشۀ خلقيات ناپسند را نبودِ اعتدال در قواي نفس و به ويژه قواي محركۀ نفس حيواني دانسته و از اين روي، معتقد است تغيير خلق، تنها با تعديل قوا و همچنين غلبۀ قوۀ عاقله محقق مي شود. مقصود ابن سينا از تعديل قوا برقراري ملكۀ توسط بين دو حد افراط و تفريط است. به اعتقاد وي اين امر از دو طريق حاصل مي شود: طريق اول مبتني بر اهتمام به افعال حسنه و مواظبت بر وظايف شرعي و عبادات است كه علم اخلاق، آن را تبيين مي كند؛ طريق دوم بر تعديل مزاج بنا نهاده شده كه ازديدگاه وي راهي دشوارتر است و در علم طب به آن پرداخته مي شود. ابن سينا تعديل مزاج را از دو طريق، امكان پذير دانسته است: يكي استفاده از ادويه و اغذيۀ مصلح مزاج و ديگري تخيل مزاج معتدل. ازديدگاه وي طريق دوم به جهت شأن نفس در تدبير و تصرف بدن و شدت نفوذ نفس در بدن، اثري به مراتب بيشتر نسبت به طريق اول دارد.