نقش بدن در پيدايش ادراكات عقلي از منظر ابن سينا و ملاصدرا

تعقل يكي از مهم ترين ويژگي‌هاي انسان است و به همين جهت، بحث دربارۀ ادراكات عقلي و كيفيت پيدايش آن ها اهميت بسيار دارد. ابن‌سينا پيدايش مفاهيم عقلي را حاصل تقشير صور جزئي و اتصال با عقل فعال مي داند؛ ولي ملاصدرا تعقل را حاصل مشاهدۀ ارباب انواع و اتحاد با حقايق عقلي قلمداد مي كند. ازمنظر هردو فيلسوف، قوۀ عاقله و صور عقلي در اصل وجودشان مجرد از ماده و مستقل از آلات و قواي بدني هستند و به همين جهت، تعقل به خودي خود، نيازمند جسم نيست؛ اما نفس به جهت تعلقي كه بر بدن دارد، در تعقل، نيازمند به بدن و آلات منطبعه در آن است. بدن و قواي بدني در پيدايش ادراكات عقلي همچون علل اعدادي عمل مي‌كنند؛ با اين تفاوت كه طبق ديدگاه ابن‌سينا در ثنويت بدن و نفس، بدن به عنوان موجودي مجزا از نفس، زمينه را براي رشد و فعليت آن فراهم مي‌كند؛ اما براساس نظر ملاصدرا در اتحاد نفس و بدن، مرتبه‌اي از مراتب انسان، زمينه را براي رشد مرتبۀ ديگر فراهم مي‌آورد. در اين مقاله، به تبيين نقش اعدادي بدن و چگونگي زمينه‌سازي آن در پيدايش ادراكات عقلي، و مقايسه و بررسي ديدگاه هاي ابن‌سينا و ملاصدرا در اين حوزه مي‌پردازيم.