انفعال و عواطف انساني در مواجهه با آثار هنري بر مبناي حكمت سينوي

ارتباط ميان انفعال و عواطف انساني با صور گوناگون هنر ازجمله مباحث موردتوجه در فلسفۀ اسلامي است و تخيل قوي و ايجاد عواطف نفساني، دو مؤلفۀ اصلي لحاظ شده در تعاريف فلاسفۀ مسلمان از انواع هنر هستند. ابن‌سينا نيز ازجمله فلاسفه‌اي بوده كه به اين ‌موضوع اهتمام داشته است. با عنايت به اين مسئله، مقالۀ پيشِ روي با رويكرد توصيفي تحليلي نگاشته شده و پرسش‌ اصلي مطرح شده در آن بدين شرح است كه ازنظر ابن‌سينا در مواجهه با اثر هنري، چه انفعال نفساني يا عواطفي در انسان ايجاد مي‌شود. به دنبال آن، دو پرسش فرعي بدين شرح نيز در اين پژوهش موردنظر بوده اند: چه عواملي باعث ايجاد اين انفعالات نفساني مي‌شوند و چه ارتباطي ميان انفعال نفس و حدوث عواطف يا احساس و ادراك اثر هنري وجود دارد؟ شايان ذكر است كه در حكمت سينوي، حالاتي متفاوت مانند قبض و بسط، تعجب و حيرت، و نشاط و حزن از انواع انفعال نفس برشمرده شده اند و بررسي آثار ابن‌سينا نشان مي‌دهد انفعال درنتيجۀ تعامل سه عامل صورت يا تركيب‌بندي، محاكات و طبع انسان به وجود مي‌آيد. اين عواطف درپي ادراك اثر پديد مي‌آيند؛ از اين روي، داراي ابعاد شناختي هستند و مي‌توان آن ها را راهي براي شناخت معنا و حتي معياري براي زيبايي اثر قلمداد كرد.