ارزيابي تأثير استرپتومايسس‌هاي خاك‌برد بر شاخص‌هاي رشدي گياه گوجه‌فرنگي در شرايط تنش زيستي ناشي از شبه‌قارچ Phytophthora nicotianae

مقدمه: شبه‌قارچ (Breda de Haan) Phytophthora nicotianaeبيمارگر گياهي ويرانگر با انتشار جهاني است كه سبب پوسيدگي ريشه، ميوه، برگ و طوقة گياه مي‌شود. اين ميكروارگانيسم يكي از مخرب‌ترين اووميست‌هاي بيمارگر گياهي به شمار مي‌رود. گونه‌هاي فيتوفتورا به‌عنوان عامل بيماري‌هاي مختلف در تعداد زيادي از گياهان صيفي و جاليز شناخته شده‌اند كه در اثر حمله به گياه، علائمي مانند مرگ گياهچه، سوختگي اندام‌هاي هوايي و پوسيدگي ميوه، ساقه، طوقه و ريشه ايجاد مي‌كنند و در بيشتر موارد نيز منجر به مرگ ميزبان مي‌شوند. زيان‌هاي اقتصادي ناشي از P. nicotianae به‌دليل تنوع ميزبان و خسارت‌هاي زيست‌محيطي آن بسيار زياد است؛ ازاين‌رو، كنترل اين بيمارگر يك چالش مداوم محسوب مي‌شود. مواد و روش‏‏ها: به‌منظور كنترل بيولوژيك بيماري مزبور، از بين تعداد زيادي از اكتينوميست‌هاي خاكزي جداشده از استان كرمان سه جداية M6، M8 و M215 انتخاب شدند كه فعاليت ضد‌اووميستي مؤثري عليه P. nicotianae نشان دادند. براي درك بهتر مكانيسم بازدارندگي اين جدايه‌ها،آزمون كشت متقابل در شرايط آزمايشگاهي، اثر محرك رشدي و كنترل‌كنندگي بيمارگر ازطريق كاربرد جدايه‌هاي آنتاگونيست در شرايط گلخانه‌اي و شناسايي مولكولي آنتاگونيست منتخب با اعمال بهترين اثر مهاركنندگي بر بيماري در گياه گوجه‌فرنگي رقم  Super Chefانجام شد. نتايج: سه جداية M6 ،  M8و  M215 جداشده از خاك به‌منظور ارزيابي فعاليت آنتاگونيستي عليه بيمارگر P. nicotianae در گياه گوجه‌فرنگي ارزيابي شدند. از بين آنها جداية M8 در شرايط آزمايشگاهي و گلخانه‌‌اي پس از آناليز آماري، اثر مهاركنندگي بر بيماري پوسيدگي طوقه و ريشة گوجه‌فرنگي اعمال كرد. مقايسة عملكرد جدايه‌هاي ارزيابي‌شده در شرايط گلخانه‌اي نشان داد جداية M8 بيشترين تأثير را در افزايش شاخص‌ها‌ي رشد گياه گوجه‌فرنگي رقم Super Chef شامل ارتفاع بوته، تعداد گل، وزن خشك اندام هوايي و وزن خشك ريشه داشت. جداية مزبور براساس آناليز توالي زيرواحد كوچك RNA ريبوزومي (16S rRNA)، شناسايي و براساس نتايج حاصل سوية شاخص Streptomyces venetus CMUAB225T بالاترين شباهت (08/96 درصد) را با جداية M8 داشت. بحث و نتيجه‏گيري: اميد است بتوان از سوية M8 S. venetus دركودها‌ي زيستي و توليد تركيبات بازدارندة زيستي براي بيوكنترل بيمارگرهاي گياهي استفاده كرد. در اين خصوص، در تحقيقاتي گزارش شده است كه استفاده از عوامل مختلف كنترل زيستي مانند Trichoderma. harzianum و T. asperellum در كمپوست غني‌شده مي‌تواند براي كاهش علائم P. nicotianae در نهال‌هاي فلفل مؤثر باشد. در اين راستا، توليد محصول بر پاية باكتري M8 S. venetus مستلزم انجام تحقيقات فراتري است؛ ازجمله برهمكنش باكتري مزبور با ساير ميكروارگانيسم‌هاي مفيد خاكزي و عدم تأثير منفي در جمعيت ميكروب‌هاي مفيد خاك، بررسي دامنة فعاليت ضدميكروبي باكتري عليه ساير قارچ‌ها و باكتري‌هاي بيمارگر گياهي و ملاحظات ايمني زيستي.