نقد و بررسي رايج‌ترين واژگان مستعمل براي روايات موضوعه

ورود غير صحيح روايات به دامنۀ احاديث موضوعه از جمله آفت‌هايي است كه يكي از مهم‌ترين منابع ديني مسلمانان را مورد آسيب قرار داده و اعتبار آن را خدشه‌دار مي‌سازد. از مسائلي كه سبب مي‌شود تا فراواني روايات موضوعه به شكلي غيرواقعي، وسيع و پردامنه انگاشته گردد، عدم آگاهي و شناخت واژگان مستعمل در روايات جعلي، و ميزان انطباق و قرابت آن با بحث وضع است. بررسي لغوي و معنايي تعاريف ارائه‌شده توسط بزرگان شيعه و اهل سنت چون شهيد ثاني، ميرداماد، ابوريه و... در تبيين روايات جعلي، مؤيد اين نكته است كه بسياري از رواياتي كه در دايرۀ جعل قرار گرفته اند، از تعاريف ارائه‌شده خارج بوده و دلالت بر ضعف حديث دارند و نه جعل و وضع. در كتب روايي و نيز كتب موضوعه مي‌توان نمونه‌هاي متعددي از روايات را يافت كه تنها بر ضعف حديث دلالت داشته ولي نگارندۀ كتاب، تصريح به جعل حديث نموده و عامدانه و يا ناآگاهانه، بر شمار روايات جعلي افزوده است. با توجه به وسعت مسئله در برخي كتب موضوعه، در اين مقاله تنها به بررسي رايج‌ترين كاربردهاي ناصحيح واژگان براي اين دسته از روايات خواهيم پرداخت. بدين منظور مهم‌ترين واژگاني كه در حوزۀ ضعف حديث مطرح مي‌شود، در كتب مختلف روايي مورد بررسي قرار گرفت و مصاديقي از ادعاي پژوهش ارائه شد. نتيجۀ اين مقاله كه به روش توصيفي‌تحليلي صورت گرفته، چنين است كه استفادۀ بجا و صحيح واژگان، دايرۀ جعل را محدودتر نموده و  بسياري از روايات را از عنوان وضع خارج مي‌كند.