مقايسۀ «زال و رودابه»ي شاهنامه با «سام و پريدخت» سام‌نامه از نظر كاركردهاي ثانويّۀ وجوه جمله (با تأكيد بر دو وجه پرسشي و ندايي)

وجوه جمله مي‌توانند علاوه بر كاركرد اوّليّه و معناي صريح خود، حائز كاركردهاي ثانويّه و دلالت‌هاي ضمني نيز باشند. كاربست اغراض ثانويّۀ جمله در اثر ادبي، وجه زيبايي‌شناسانۀ اثر را ارتقا مي‌بخشد و بر ادبيّت و اثربخشي آن مي‌افزايد. لايه‌هاي پنهان معنايي در متون غنايي، به‌سبب ماهيّت انتزاعي و چندلايگي بافتِ احساس و خيال، بيش از ساير گونه‌هاي ادبي به چشم مي‌خورد. با اين حال، مطالعه در آثار شاخص حماسي ما را به اين نتيجه رسانده است كه حماسه‌سرايانِ سرآمد نيز به كاركردهاي متفاوت وجوه جمله توجّه داشته اند و آن را دستمايۀ انتقال بهتر پيام و تأثير چندجانبه بر مخاطبانشان ساخته‌اند. يكي از وجوه جمله كه بيش از همه قابليّت حمل كاركردهاي ثانويّه را دارد، «وجه پرسشي» است كه مي‌تواند طيف گسترده اي از معاني را دربرگيرد. اين جستار، نخست، به واكاوي دلالت‌هاي ضمني و كاركردهاي ثانويّۀ وجوه جمله در دو داستان شاخص حماسي غنايي يعني «زال و رودابه» از شاهنامۀ فردوسي، و «سام و پريدخت» از سام‌نامۀ منسوب به خواجوي كرماني پرداخته است. سپس با رويكردي مقايسه‌اي، كاركردهاي ضمني حمل‌شده بر دو وجه «پرسشي» و «ندايي» را كه داراي بيشترين اختلاف بسامد در دو اثر هستند، بررسي كرده و آن‌ها را به‌عنوان مِحَك و معيار ذهنيّت غنايي يا حماسي شاعر در نظر گرفته است.