اهميت و نقش دست‌نوشته‌هاي كهن در تصحيح متون (شرح تعرّف و نسخۀ كراچي)

دست نوشته هاي كهن با ارزش هاي گوناگون خود، از جمله به دليل نزديكي به زمان و زبان مؤلّف، در تصحيح متون نقش مهمّي دارند؛ به‌ويژه وقتي امانت داري كاتب، اعتماد مصحّح را به خود جلب كند، نسخۀ اقدم مي تواند بيش از نسخه هاي ديگر مورد اطمينان قرار گيرد. نمونه اي كم نظير از اين دست‌نوشته ها، نسخۀ كهن بخشي از شرح تعرّف لمذهب التّصوّف، ‌يكي از منابع مهم و اوّليّۀ تاريخ عرفان و تصوّف است كه در موزۀ ملّي كراچي نگهداري مي شود. اين دست نوشته، مكتوب در 473ق و دومين نسخۀ تاريخ دار فارسي و شناخته شده در جهان است. مقابله و سنجش اين بخش با متن چاپي شرح تعرّف، نشان مي دهد كه اين متن از جهات گوناگون از اصل خود فاصله گرفته است. ما نسخۀ كراچي را با شرح تعرّف چاپي سنجيده و نشان داده ايم كه برخي واژه هاي گويشي، واژه هاي خاصّ فارسي و عربي، ويژگي هاي زباني و دستوري كهن و عبارت هاي اصيل، به دست كاتبان، دستخوش تبديل شده و تغيير يافته‌اند؛ چنان‌كه متن چاپي، بسياري از خاصّه هاي زباني و سبكي خود را از دست داده است. ما در اين مقاله، علاوه بر نشان‌دادن ارزش هاي اين دست‌نوشتۀ كهن، بعضي از ابهامات و خطاهاي راه يافته در متن چاپي را نيز نشان داده ايم و اميدواريم كه اين كار در تصحيح متن چاپي براي آيندگان سودمند باشد.