موسيقي كناري و بيروني در رباعيّات مجد همگر شيرازي

مجد همگر از شاعران قرن هفتم هجري است كه هم‌عصر سعدي بوده و در دربار شاهان سلغري مقام والايي داشته است. مجموعه‌اي از رباعيّات اين شاعر (بالغ بر 610 رباعي) را نوۀ او در ميان نسخۀ خطّي ديوان چهار شاعر ديگر در چهار بخش كتابت كرده است. اين نسخۀ نفيس كه در كتابخانۀ بريتانيا موجود است، ويژگي‌هاي منحصربه‌فردي دارد كه مورد توجّه پژوهندگان قرار گرفته است. در اين پژوهش با هدف شناخت ويژگي‌هاي مهمّ اين رباعيّات از جهت موضوع و موسيقي ابيات، اين نسخه بررسي شده و نتيجه اين است كه رباعيّات مجد همگر در موضوعات مختلف، از جمله مضامين عاشقانه، اندرز، گله از دنيا و سرنوشت، هجو و توصيف معشوق سروده شده و از جهت موسيقايي، شاعر به موسيقي دروني و كناري اهمّيّت فراواني داده است. حدود نيمي از رباعيّات وي رديف دارد و بخش بسياري از اين رباعيّات در چهار مصراع قافيه، يا رديف و قافيه دارند و در موارد بسياري نيز انتهاي مصراع سوم با قوافي ساير مصراع‌ها هم‌آوا، هم‌حروف، هم‌خانواده يا به‌نحوي مرتبط است كه نشانۀ توجّه شاعر به موسيقي كناري است. دربارۀ نگاه شاعر به موسيقي بيروني نيز بايد گفت شاعر به شجرۀ اخرب توجّه بيشتري داشته و اوزان به‌كاررفته در رباعيّات وي با زحافات مختلف همراه است.