پديد آورندگان :
شهبازي، خسرو سازمان تحقيقات، آموزش و ترويج كشاورزي - موسسه تحقيقات جنگل و مرتع، تهران، ايران , پرويزي، يحيي سازمان تحقيقات، آموزش و ترويج كشاورزي - پژوهشكده حفاظت آب و آبخيزداري، تهران، ايران , كله هوئي، مهين دانشگاه تربيت مدرس - دانشكده منابع طبيعي
كليدواژه :
طبقه‌بندي اقليمي , فرسايش خندقي , كلاسترينگ , مورفوكليماتيك , هدر رفت خاك , حوزه هاي آبخيز
چكيده فارسي :
مقدمه و هدف: فرسايش خندقي يكي از منابع اصلي هدررفت خاك در حوزههاي آبخيز و هم‌چنين يكي از عوامل اصلي ذخيره رسوب در مخازن سدها، و در آبرفت رودخانه ها است. علاوه بر آن فعاليت‌هاي انساني، مي‌تواند سبب وقوع تشديدي اين فرسايش شود كه پيامدهاي بسيار نگران‌كننده‌اي را به‌دنبال دارد. بدين‌منظور تحقيق حاضر با هدف تعيين آستانه هاي محيطي فرسايش خندقي و نيز طبقه‌بندي مورفوكليماتيك اين عرصه ها در استان كرمانشاه انجام شده است.
مواد و روش‌ها: براي اين مهم ابتدا با جمع‌آوري اطلاعات از مراجع ذي‌ربط و نيز با استفاده از عكسهاي هوائي 1:20000 و 1:50000 مناطق عمده خندقي استان كه روي تصاوير نمايان بودند مشخص و سپس اين اطلاعات با استفاده از عمليات ميداني و مشخص نمودن آن‌ها بر روي نقشه توپوگرافي تصحيح گرديد. محدوده‌هاي اقليمي مناطق خندقي استان با استفاده از نقشه هاي موجود و بر اساس روش دومارتن اصلاح شده مشخص شد. سپس در هر اقليم يك تا سه منطقه خندقي به‌عنوان هدف مشخص گرديد و در هريك از آن‌ها يك خندق معرف و دو تكرار شناسائي و با عمليات ميداني و بازديد صحرائي شناسنامه اين خندقها تكميل شد. اين مشخصات شامل موقعيت، تيپ اراضي، ابعاد در سر هدكت و در فواصل 25، 50 و 75 درصد از رأس، طول، پروفيل و پلان عمومي خندق بوده است. ضمناً نمونه‌گيري از خاك در مقاطع فوق انجام و در آزمايشگاه برخي ويژگي‌هاي فيزيكي و شيميائي خاك اندازه گيري شد. هم‌چنين از روش آماري كلاسيك تحليل خوشه اي براي طبقه‌بندي خندق ها استفاده شد.
يافته‌ها: نتايج اين تحقيق نشان داد كه تفاوت هايي در مشخصات مهم مورفومتري و آستانه توپوگرافي خندق هاي مورد بررسي در مناطق مختلف خندقي استان و در اقليم‌هاي مختلف وجود دارد كه عمدتاً ناشي از اقليم، نوع سازند، توپوگرافي و پوشش‌گياهي اين منطقه است. طبقه‌بندي خندقها بر اساس روش كلاسه‌بندي نشان داد كه با سطح تشابه 97/5 درصد، سه كلاس كلي براي مناطق خندقي قابل شناسائي است.
نتيجه‌گيري: مناطق خندقي در اقليم هاي خشك بياباني (مناطق گرم) استان در يك كلاس، پهنه هاي خندقي واقع در ارتفاعات مياني و اقليم نيمه‌خشك سرد در كلاس دوم و پهنه هاي خندقي موجود در اقليم‌هاي نيمه‌خشك سرد تا مديترانهاي سرد در كلاس سوم تشابه پهنه‌هاي خندقي قرار دارند. خندق‌هاي فعال استان عمدتاً در تيپ اراضي تپه و دشت دامنه‌اي قرار دارند. نتايج اين پژوهش سيمايي از عوامل مؤثر و تأثيرگذار در ايجاد خندقها را نشان دهد كه بر اساس آن مي‌توان نحوه مهار آن‌ها را در برنامه‌ريزي آينده و مديريت مسئولين اعمال نمود.
چكيده لاتين :
Introduction and Objective: Gully erosion is one of the main sources of soil loss in
watersheds and also one of the main causes of sediment storage in dam reservoirs and river
alluvium. In addition, human activities can exacerbate this erosion, which has very worrying
consequences. Therefore, the present study was conducted to determine the environmental
thresholds of gully erosion and also the morphoclimatic classification of these areas in
Kermanshah province.
Material and Methods: To do this, first by collecting information from relevant authorities and
also using aerial photographs 1: 20,000 and 1: 50,000, the main gully of the province that were
visible on the pictures and then this information using field operations and specifying them on
corrected on topographic map. Climatic zones of gully in the province were identified using
existing maps based on the modified Domarten method. Then, in each climate, one to three
gully were identified as targets, and in each of them, a representative gully was identified and
two replications were identified, and the field identification of these gully was completed by
field operations and field visits. These characteristics included location, land type, dimensions at
the head of the gully and at intervals of 25, 50 and 75% of the top, length, profile and general
plan of the gully. In addition, soil sampling was performed in the above sections and some
physical and chemical properties of soil were measured in the laboratory. The classical
statistical method of cluster analysis was also used to classify gully.
Results: The results of this study showed that there are differences in the important
morphometric characteristics and topographic threshold of the studied gully in different gully in
the province and in different climates, which are mainly due to the climate, type of formation,
topography and vegetation of this area. Classification of gully based on the classification
method showed that with a similarity level of 97.5%, three general classes can be identified for
gully.
Conclusion: gully areas in arid desert climates (warm regions) of the province in one class,
gully zones located in the middle altitudes and cold semi-arid climate in the second class and
gully zones in cold semi-arid climates to the Mediterranean colds are in the third class similar to
gully. The active gully of the province are mainly located in the hill and plain lands. The results
of this study show a picture of effective and influential factors in creating gully, based on which
it is possible to apply how to control them in future planning and management of officials.
