تفاوت جنسيتي در دينداري و نظريه قدرتكنترل

با وجود اجماع دانشمندان علوم اجتماعي بر دينداري افزون‌تر زنان نسبت به مردان در كليه‌‌ي اديان و مذاهب، تبيين چرايي اين الگوي باثبات تجربي يك معماي علمي محسوب شده است. براي حل اين معما، جامعه‌شناسان نيز تلاش‌هاي نظري گوناگوني انجام داده‌اند كه جديدترين آن در اواخر قرن بيستم به‌عنوان «نظريه‌‌ي ترجيح ريسك» ارائه گرديد. مدعاي اصلي اين نظريه آن بود كه بخش مهمي از تفاوت‌هاي جنسيتي در دينداري را مي‌توان به سطوح مختلف ترجيح ريسك يا ريسك‌پذيري/ريسك‌گريزي ميان زنان و مردان اسناد داد. مطالعه‌‌ي حاضر در تداوم همين حوزه‌‌ي مطالعاتي جديد در جامعه‌شناسي دين در خصوص ارتباط ريسك‌پذيري/ريسك‌گريزي و دينداري در پرتوي يك مدل نظري تركيبي شكل گرفت. از اين رو، در سطح نظري تلاش شد تا با تركيب نظريه‌‌ي جرم‌شناسانه‌‌ي «قدرتكنترل» و نظريه‌‌ي جامعه‌شناسانه‌‌ي «ترجيح ريسك» مدلي براي تبيين جامعه‌شناسانه‌‌ي تفاوت‌هاي جنسيتي در دينداري تدوين گردد. سپس، در سطح تجربي تلاش گرديد تا با مقابله‌‌ي اين مدل نظري با داده‌هاي حاصل از جمعيت ملّي مسلمانان ايراني ميزان انطباق و تناظر پيش‌بيني‌هاي اين مدل نظري با داده‌ها و شواهد تجربي مورد ارزيابي و داوري سيستماتيك قرار گيرد. در مجموع، نتايج حاصل از اين پژوهش حكايت بر حمايت تجربي مدل نظري مزبور در ميان مسلمانان ايراني داشت به نحوي كه دو سازه‌‌ي «ساختار خانوادگي» و «ريسك‌گريزي» توانستند شكاف جنسيتي در تمامي ابعاد دينداري مسلمانان ايراني را به طرز قابل ملاحظه‌اي كاهش دهند.