تعبير كنايه در زبان فارسي بر مبناي ديدگاهي ادراكي

كنايه در سنت مطالعه بلاغت به سخني اطلاق مي‏شود كه داراي دو معني است و مخاطب با توجه به شرايط از مفهوم صريح آن به مفهوم ضمني‏اش پي مي‏برد. نگاهي به پيشينه مطالعه كنايه نشان مي‏دهد كه اين صنعت كه امروزه ديگر صرفاً محدود به حوزه ادب نيست و در گفت‌وگوهاي روزمره سخنگويان كاربرد عام دارد، همواره با فرايندهاي ديگري نظير استعاره، مجاز، معني ضمني و جز آن خلط شده‌است. در مقاله حاضر، ضمن اشاره به اين همپوشي‏ها به دنبال آنيم تا تعريف مشخص و مستقلي از كنايه به دست دهيم. به ويژه مي‏كوشيم تا از منظري تحليلي ـ توصيفي و به كمك داده‏هاي متعدد از جملات روزمره سخنگويان زبان در چارچوب نگرشي ادراكي به بررسي چگونگي درك و تعبير كنايه بپردازيم. اين پژوهش نشان مي‏دهد كه سخنگويان با تكيه بر اطلاعات بافت‏هاي ادراكي، اعم از بافت زباني يا بافت A، بافت موقعيتي يا B و اطلاعات از پيش‏موجود در حافظه يا بافت C كنايه را تعبير مي‏كنند. در اين ميان، وجود اطلاعي خاص در بافت C نقشي عمده ايفا مي‏كند كه براساس آن، هر جمله‏اي را مي‏توان در معني متناقضش تعبير كرد.