القاي تنوع مورفوفيزيولوژيكي در زعفران (.Crocus sativus L) با استفاده از پرتو گاما

Induced Morpho-physiological Variation in Saffron (Crocus sativus L.) Using Gamma Radiation

به منظور بررسي تنوع بنه‌هاي پرتوتابي شده در پژوهشكده كشاورزي هسته‌اي كرج در دو سطح 15 و 18 گري پرتو گاما به‌همراه ژنوتيپ شاهد (بدون پرتوتابي)، آزمايشي درقالب طرح كاملاً تصادفي به صورت نامتعادل در گلخانه دانشگاه يزد اجرا و تجزيه واريانس و مقايسه ميانگين داده‌هاي مورفوفيزيولوژيك شامل تعداد ساقه و گل، طول ساقه، گل و كلاله، روز تا گلدهي و برداشت، وزن تر و خشك گل و وزن خشك كلاله، محتواي كلروفيل، كارتنوئيد و پرولين برگ با استفاده از نرم‌افزار SPSS انجام شد. نتايج نشان داد كه جهش‌يافته‌هاي نسل اول و ژنوتيپ شاهد از نظر 8 خصوصيت مورفولوژيك و ميزان كارتنوئيد كل داراي تفاوت معني‌داري بودند. اما اختلاف معني‌داري در بين آنها براساس صفات تعداد ساقه، تعداد گل و نيز محتواي كلروفيل و پرولين برگ، مشاهده نشد. براساس نتايج تجزيه خوشه‌اي، ژنوتيپ‌هاي مورد مطالعه در دو گروه قرار گرفتند و صحت گروه‌بندي بر اساس تابع تشخيص، 93 درصد به دست آمد. گروه اول شامل 24 جهش‌يافته 18 گري و يك ژنوتيپ شاهد بود. در گروه دوم نيز تمام جهش‌يافته‌هاي 15 گري، 6 جهش‌يافته 18 گري و 10 ژنوتيپ شاهد قرار داشتند. براساس نمايش گرافيكي روش تجزيه باي‌پلات، 7 جهش‌يافته‌ دز 18 گري و 5 جهش‌يافته مربوط به دز پرتوتابي 15 گري، در رئوس چندضلعي قرار گرفتند كه حاكي از بيشترين تفاوت آنها با ژنوتيپ بدون پرتوتابي بود. برهمين اساس، صفات مرتبط با عملكرد و رشد زايشي گياه، بيشترين اثر را در تعيين جهش‌يافته‌هاي برتر داشتند. باتوجه به هدف اين مطالعه، دز 15 گري گاما منجر به ايجاد جهش‌يافته‌هايي با عملكرد بهتر و دز 18 گري، تنوع مورفوفيزيولوژيك بيشتري را در بنه‌هاي زعفران ، ايجاد نمود.

In order to investigate the diversity of irradiated genotypes at two levels of 15 and 18 Gy gamma ray with control genotype (without radiation), an experiment was conducted in a completely randomized design in the greenhouse of Yazd University. The results of analysis of variance showed that the first generation mutants and control genotype were significantly different in terms of eight morphological characteristics and total carotenoid content. While there was no significant difference among them based on the number of stems, number of flowers as well as chlorophyll and leaf proline content. Based on the results of cluster analysis, the studied genotypes were divided into two groups and the accuracy of grouping based on the detection function was 93%. The first group consisted of 24 18-Gy mutants and a control genotype. All of 15 Gy mutants, 6 mutants of 18 Gy and 10 control genotypes were in the second group. Based on the graphical representation of biplot analysis method, 7 mutants at 18 Gy dose and 5 mutants in 15 Gy radiation dose were located in polygonal vertices, which showed the greatest difference between them and genotype without radiation. Accordingly, traits related to plant yield and reproductive growth had the greatest effect in determining superior mutations. According to the aim of this study, 15 Gy dose of gamma radiation resulted in mutations with better performance and 18 Gy dose caused more morpho-physiological diversity in saffron stems.