ارزيابي ساختار ژنتيكي جمعيت درختان سالم و آسيب‌ديدۀ بلوط ايراني با استفاده از نشانگرهاي ISSR و EST-SSR

خشكسالي به‌منزلۀ عامل اوليه به‌همراه عوامل ثانويه‌اي مانند طغيان انواع آفات و امراض و نيز آتش‌سوزي‌ در دهه‌هاي اخير در جنگل‌هاي زاگرس موجب نابودي بسياري از درختان به‌ويژه گونۀ بلوط ايراني اصلي‌ترين گونۀ درختي تشكيل‌دهندۀ جنگل‌هاي زاگرس شده است. در اين پژوهش، تفاوت ژنتيكي 51 درخت سالم و آسيب‌ديدۀ بلوط ايراني دانه‌زاد (Quercus brantii Lindl.) از جنگل خاييز با استفاده از دو نشانگر مولكولي ISSR و EST_SSR به‌ترتيب با چهار و پنج آغازگر بررسي شد. نتايج نشانگر مولكولي ISSR نشان داد كه درصد چندشكلي و تنوع ژنتيكي كل درختان بلوط ايراني به‌ترتيب حدود 95.83 درصد و 0.40 و مقادير تنوع ژنتيكي براي جمعيت درختان سالم بيشتر از درختان آسيب‌ديده است. همچنين براساس نتايج تجزيۀ واريانس مولكولي تنها 6.82 درصد تفاوت ژنتيكي در بين دو جمعيت درختان سالم و آسيب‌ديده وجود داشت. از بين آغازگرهاي بررسي‌شده، آغازگر 1IS با داشتن بيشترين درصد صحت (83.3 درصد)، از قدرت تفكيك بيشتري براي جداسازي درختان سالم و آسيب‌ديده برخوردار بود. نتايج نشانگر EST-SSR نيز نشان داد كه جمعيت درختان سالم هتروزيگوتي بيشتري داشتند و گونۀ بلوط با استفاده از همۀ آغازگرها نقص هتروزيگوتي نشان داد. تفاوت ژنتيكي بين جوامع سالم و آسيب‌ديده نيز بسيار كم بود (0.011)، اما آغازگر FIR031 بيشترين فاصلۀ ژنتيكي را با ديگر آغازگرها نشان داد. با توجه به نتايج مي‌توان گفت تنوع ژنتيكي، نقش مؤثري در سازگاري به تنش خشكي در درختان سالم بلوط ايراني دارد. همچنين استفاده از نشانگرهاي مناسب براي شناسايي درختان مادري با ارزش ژنتيكي بيشتر، راهكاري براي افزايش موفقيت جنگلكاري‌هاست.