بازسازي نظام الهياتي آريوس در باب پدر، پسر و روح‌القدس

مسيحيت، از يك سو ديني است ابراهيمي و معتقد به توحيد؛ و از ديگر سو، مدام بر سه مفهوم پدر، پسر و روح‌القدس تكيه و تأكيد دارد. تعيين نسبت و ماهيت ارتباط اين سه مفهوم، يكي از مهم‌ترين مسائل الهيات كلاسيك مسيحي بوده است. دراين‌باره، آريوس، از الهيدانان دورۀ پدران، ديدگاهي دربارۀ اين سه بنياد جوهري دارد كه از شوراي نيقيه (325م) به اين سو، بدعت خوانده شد و محكوم گشت. اين نوشتار مي‌كوشد با استفاده از رويكرد تاريخي ـ تحليلي به شناسايي بسترهاي فكري مرتبط بپردازد و با تكيه بر آثار موثق آريوس، الهيات او را بازسازي كند. اين بررسي نشان مي‌دهد كه آريوس معتقد بود پدر، متعال و غير است و از حيث ازليت و ذات، تنها و يكتاست. پدر به خواست و ارادۀ خود، پسر را در لازَمان از عدم آفريد تا واسطۀ خلقت زمان و عالم شود. پسر از حيث ازليت و ذات، با پدر يكسان نيست؛ ارتباط پدر با پسر ارتباط خالق است با مخلوق؛ و روح‌القدس اولين مخلوق پسر است و اين سه بنياد جوهري، از حيث ذات و جلال باهم تفاوت دارند.