تحليلي بر تفاوت‌هاي فضايي الگوي سكونت و فعاليت در مناطق مرزي و غيرمرزي ايران

مناطق مرزي ايران بخشي از عرصه سرزميني ملي هستند كه به دليل موقعيت جغرافيايي خود و دوري از مركز اصلي سرزمين، شرايط متمايزي را ازنظر شاخص‌هاي توسعه نشان مي‌دهند. اين مناطق هرچند در يك نگرش پايدار سيستمي، مي‌بايد تكميل‌كننده نارسايي‌هاي درون سرزميني و مكمل فعاليت‌هاي موجود در آن باشند ليكن به دليل تعارضات ايجاد شده و گسستگي نظام‌هاي عملكردي متقابل، در يك فرايند غير برنامه‌اي، به‌عنوان يك تهديد فزاينده عليه امنيت و يكپارچگي سرزمين مادر عمل مي‌نمايندبر مبناي مسئله تحقيق، روش تحقيق، صورت توصيفي – تحليلي است. در بخش توصيف با تكيه بر منابع آماري به تشريح مقادير كمي پرداخته و سپس در بخش تحليل به‌طور عمده با بهره‌گيري از تحليل‌هاي ثانويه و تشكيل ماتريس وضع موجود با استفاده از تكنيكهاي تصميم‌گيري‌هاي چند شاخصه طبقه نموده است. همچنين شاخص‌ها و نماگرهاي كليدي توسعه به تفكيك هر پهنه تعيين شده است. نتايج تحقيق نشان مي‌دهد كه كه ساختار فضايي سكونت و فعاليت كشور بر اساس شاخص هاي توسعه يافتگي با تأكيد بر پهنه‌هاي مرزي و غير مرزي در شرايط حاضر از الگوي غير متوازن تبعيت نموده است. الگويابي توسعه فضايي كشور مبين آن است كه حوزه مرزي سواحل شمالي به‌عنوان كانون توسعه با گرايش به سمت مناطق مرزي شمال غربي و شمال شرقي هدايت شده و آنگاه از طريق دالان توسعه منطقه غير مرزي داخلي به كانون توسعه سواحل مرزي جنوب كشور متصل شده است. بر اين اساس كانون‌هاي توسعه‌نيافتگي در دو سوي دالان مركزي يعني مناطق مرزي شرق، غرب و جنوب شرق كشور توزيه شده اند. بر اين مبنا مي توان پذيرفت كه بر اساس شاخص هاي توسعه، ساختار فضايي سكونت و فعاليت نه تنها بين مناطق مرزي بلكه بين مناطق مرزي و غير مرزي (داخلي) نيز از تفاوت هاي معناداري برخوردار است.