آب‌ وهواشناسي جزاير گرمايي- سرمايي شهرهاي بزرگ ايران

توسعه شهر‌نشيني و فعاليت‌هاي صنعتي منجر به تغييرات چشمگيري در مشخصات فيزيكي سطح زمين، ترازمندي انرژي و درنتيجه سبب تغيير آب‌وهواي محلي در شهر‌هاي بزرگ شده است. از اين رو براي بررسي نقش شهر در تغيير آب‌وهواي محلي، جزيره‌ي گرمايي/سرمايي كلان‌شهرهاي ايران مورد سنجش قرار گرفت. در اين پژوهش براي ارزيابي جزيره‌ي گرمايي/سرمايي كلان‌شهرهاي ايران، ابتدا شهر‌هايي كه جمعيتي بيشتر از 500 هزار نفر داشتند؛ انتخاب گرديدند. براي واكاوي شدت جزيره‌ي گرمايي/سرمايي از داده‌هاي دماي رويه‌ي سنجيده‌ي موديس تررا و آكوا در بازه‌ي زماني 1381 تا 1396 به‌صورت روزانه استفاده شد. بدين منظور ابتدا مناطق ساخته‌شده‌ي شهري به كمك داده‌هاي كاربري اراضي موديس انتخاب گرديد. سپس اختلاف بيشترين و كمترين طول و عرض جغرافيايي شهر به دست آمد و از هر طرف محدوده‌ي شهر به اندازه‌ي آن گسترش داده شد تا محدوده‌ي ناشهر مشخص شود. براي آنكه بتوان جزيره‌ي گرمايي/سرمايي هر شهر را بر اساس زيبوم شهر مورد سنجش قرار داد از روش نويني در اين پژوهش استفاده شد. بدين صورت كه بيشترين فراواني دما در ميان ياخته‌هاي ناشهر در هر روز، به عنوان نماينده‌ي دماي ناشهر انتخاب گرديد؛ و شدت جزيره‌ي گرمايي/سرمايي شهر بر اساس اختلاف تمامي ياخته‌هاي شهر از دماي نماينده‌ي ناشهر به دست آمد. نتايج اين تحقيق نشان داد در روز‌هنگام در تمامي شهر‌هاي ايران به غير از كلان‌شهر رشت كه در زيمان مرطوب و معتدل خزري قرار دارد، جزيره‌ي سرمايي با شدت 0.3 تا 6.1 درجه‌ي سلسيوس تشكيل مي‌گردد. شدت جزيره‌ي سرمايي روز‌هنگام در كلان‌شهرهاي واقع در زيمان بياباني بيشتر است. در شب‌هنگام بر روي تمامي كلان‌شهرهاي ايران جزيره‌ي گرمايي با شدت 0.5 تا 3 درجه‌ي سلسيوس تشكيل مي‌گردد. شدت جزيره‌ي گرمايي در كلان‌شهرهاي واقع در زيمان بياباني كمتر از ساير كلان‌شهرها است؛ و حتي بر روي كلان‌شهر زاهدان در شب نيز جزيره‌ي سرمايي ضعيفي تشكيل مي‌گردد.