كليدواژه :
فرسايش , AHP , ANP , GIS , منطقه باقران بيرجند
چكيده فارسي :
فرسايش باعث هدر رفتن و كاهش حاصلخيزي خاك مي‌شود، كه يكي از پيامدهاي آن به خطر افتادن امنيت غذايي ساكنين منطقه است. لذا براي كاهش فرسايش نياز به كنترل و مديريت آن با استفاده از روش‌هاي حفاظت خاك است. براي مديريت و ﻛﻨﺘﺮل ﻓﺮﺳﺎﻳﺶ اﺑﺘﺪا ﻻزم اﺳﺖ ﻛﻪ ﻳﻚ ﺑﺮرﺳﻲ ﺟﺎﻣﻊ از ﻋواﻣﻞ مؤثر در ﻓﺮﺳﺎﻳﺶ ﺧﺎك ﺑﻪﻋﻤﻞ آﻳﺪ. چنانچه در مناطقي از ﻳﻚ ﺣﻮزه آبخيز، از نظر فرسايش خاك حالت بحراني وجود داشته باشد، با استفاده از عوامل مؤثر شناسايي محل دقيق فرسايش سريع‌تر و كم‌هزينه خواهد بود و در ادامه عمليات كنترل و مبارزه با فرسايش مقدور و معقول خواهد شد. در اين تحقيق براي تعيين مناطق مستعد فرسايش از سامانه اطلاعات جغرافيايي و مدل‌هاي تصميم‌گيري AHP و ANP در منطقه باقران بيرجند استفاده شد. ابتدا 10 معيار مؤثر شامل معيارهاي باران، شيب، جهت شيب، خاكشناسي، زمين‌شناسي، نفوذپذيري، پوشش گياهي، كاربري اراضي، فاصله از جاده و روستا بر فرسايش در منطقه بر اساس نظرات كارشناسان امر و مطالعات كتابخانه‌اي تعيين شد. در مرحله بعد پرسشنامههايي براي تأثير معيارها بر فرسايش براي متخصصان امر ارسال شد و پس از تكميل پرسشنامه‌ها بر اساس نرم‌افزار Supper Decision اهميت نسبي معيارها به‌دست آمد. در ادامه بر اساس اهميت نسبي معيارها نقشه‌ها تهيه و با هم تلفيق شدند. عامل بارندگي بيشترين تأثير را در فرسايش‌پذيري منطقه در روش AHP با اهميت نسبي 0/21 و معيار پوشش گياهي با وزن 0/158 در روش ANP بيشترين تأثير را در تعيين مناطق مستعد فرسايش داشته است. در نهايت نقشه فرسايش‌پذيري منطقه بر اساس مدل‌هاي ارائه شده به‌دست آمد. در ادامه منطقه از نظر حساسيت به فرسايش در پنج كلاس طبقه‌بندي شد كه مناطق با حساسيت متوسط در هر دو مدل بيشترين مساحت را به خود اختصاص داده است. در كلاس‌هاي كم و زياد روش ANP نتايج بهتر، و در كلاس‌هاي متوسط روش AHP نتايج بهتري ارائه داد.
چكيده لاتين :
Erosion causes the reduction and degradation and the soil fertility; one of its most important consequences, endangering the food security of the inhabitants of the area. Therefore, to reduce erosion, it needs to be controlled and managed using good soil conservation methods. It is only necessary to manage and control the full impact of the factors affecting the soil first. If there is a critical state of erosion in the four watersheds, identifying the precise location of erosion will be done quickly and with less cost; thus, further erosion control and counter-operation will be feasible. In this study, geographic information system and decision making models of AHP and ANP in Bagheran region of Birjand were used to determine the erosion prone areas. First, 10 effective criteria including rain, slope, slope direction, soil, geology, permeability, vegetation, land use, distance from road and village, were determined on the erosion in the area based on the expert opinion and library studies. Next, the questionnaires were sent to experts to explore g the impact of the criteria on erosion; after completing the questionnaires based on Expert Choice and Supper Decision software, the relative importance of the criteria was obtained. The maps were then compiled and integrated according to the relative importance of the criteria. Rainfall factor had the greatest impact on the erodibility of the area in the AHP method with the relative importance of 0.21 and the vegetation criterion with the weight of 0.158 in the ANP method had the most impact on the determination of erosion prone areas. Finally, the erodibility map of the area was obtained based on the presented models. Subsequently, the region was classified into five classes of erosion susceptibility, with areas of moderate sensitivity having the most area in both models. In the lower and upper classes, the ANP method performed better; in the middle classes the AHP method performed better.
