بررسي صفات مورفولوژي و كمي با استفاده از تجزيه داي‌آلل در گندم نان

مقدمه و هدف: گندم يكي از محصولات مهم و استراتژيك به لحاظ ارزش غذايي است. آگاهي از نحوه كنترل ژنتيكي و توارث اجزاي عملكرد جهت انتخاب بهترين روش به‌نژادي ضروري است. از اين رو بايستي اطلاعات جامع و دقيقي از پارامترهاي ژنتيكي كنترل كننده اجزاي عملكرد در تصميم‌گيري براي انتخاب روش به‌نژادي مناسب جهت رسيدن به حداكثر عملكرد دانه اتخاذ گردد. مواد و روش‌ها: هفت ژنوتيپ الوند، آنفارم9، چمران2، بك‌كراس روشن، قدس، افق و رقم محلي سرخ‌دانه و 21 دورگ حاصل از آنها در قالب طرح داي‌آلل يك‌طرفه 7 × 7 طي سالهاي 961394 مورد بررسي قرار گرفتند. يافته‌ها: تجزيه واريانس بيانگر تفاوت معني‌دار بين ژنوتيپ‌ها بود. تجزيه داي‌آلل به روش گريفينگ نشان داد كه تركيب پذيري عمومي و خصوصي در تمامي صفات معني‌دار بود. ژنوتيپ‌هاي بك‌كراس‌روشن و سرخ‌دانه تركيب شونده‌هاي عمومي مطلوب و ژنوتيپ‌هاي افق و قدس تركيب شونده‌هاي عمومي نامطلوب تشخيص داده شد. دورگ بك كراس‌روشن × چمران2 و الوند × قدس دورگ‌هاي مطلوب در اكثر صفات بودند و دورگ‌هاي افق × بك كراس‌روشن، افق × سرخ‌دانه و آنفارم9 × بك كراس‌روشن نامناسبترين دورگ‌ها‌ بودند. تجزيه واريانس هيمن نشان داد كه جزء افزايشي و غير افزايشي واريانس ژنتيكي در تمامي صفات معني‌دار گرديد. با توجه به معني‌دار شدن جزء b1 و b2، در اكثر صفات هتروزيس و فراواني نابرابر آلل هاي غالب و مغلوب ديده شد. جزء b3 كه معادل تركيب پذيري خصوصي گريفينگ مي‌باشد در كليه صفات معني‌دار گرديد و نتايج حاصل از تجزيه گريفينگ را مورد تأييد قرار داد. نتايج اين تحقيق نشان داد كه براي معرفي رقم يا ارقام جديد در خراسان‌جنوبي (بيرجند) توصيه مي‌شود كه از رقم محلي سرخ‌دانه در تلاقي‌ها استفاده شود. نتيجه‌گيري: مطالعه كنوني نشان داد كه رقم محلي سرخ‌دانه اگرچه داراي عملكرد اقتصادي بالايي نمي‌باشد ولي داراي تركيب‌پذيري عمومي و خصوصي بالايي در آميزش با ساير ارقام مي باشد. بنابراين توصيه مي‌گردد كه از اين رقم محلي در تلاقي با ساير ارقام استفاده گردد تا به بوته فراموشي سپرده نشود.