بررسي تنوع آللي در لاين‌هاي اصلاحي سويا(Glycin max, L) با استفاده از نشانگرهاي ريزماهواره (SSR)

مقدمه و هدف: به‌دليل محدوديت صفات مورفولوژيكي متمايزكننده غير وابسته به محيط و اشكال تظاهر آنها، تشخيص و گزينش در بين لاين‌هاي مشابه براي به‌نژادگران همراه با مشكلاتي خواهد بود. بدين سبب استفاده از نشانگرهاي مولكولي به‌عنوان روش مكمل در كنار خصوصيات زراعي جهت تشخيص و گزينش لاين‌هاي برتر اصلاحي سودمند خواهد بود. اين تحقيق با هدف بررسي تفاوت‌هاي ژنتيكي لاين‌هاي پيشرفته اصلاحي سويا جهت گزينش لاين‌هاي مطلوب و حذف لاين‌هاي تكراري انجام گرديد. مواد و روش‌ها: در سال 1392 در كرج 64 لاين نسل F7 سويا در گلخانه كشت و در زمان مناسب نمونه‌هاي برگي از گياهچه‌ لاين‌ها برداشت و DNA نمونه‌ها استخراج شد. محلول DNA حاصل پس از تعيين كميت و كيفيت و تهيه غلظت مناسب براي واكنش زنجيره‌اي پليمراز (PCR) توسط 20 نشانگر ريزماهواره مورد استفاده گرفت. پس از تعيين ژنوتيپ لاين‌ها بوسيله نشانگرهاي چند شكل، امتيازدهي باندهاي ژنتيكي، تجزيه آماري با استفاده از داده‌هاي ژنتيكي براي برآورد شاخص‌هاي تنوع ژنتيكي شامل تعداد آلل مشاهده شده و موثر، درصد هتروزيگوسيتي و هموزيگوسيتي، محتوي اطلاعات چندشكل و شاخص شانون انجام گرفت. همچنين براي گروه‌بندي لاين‌هاي مورد بررسي از تجزيه خوشه‌اي به‌ روش اتصال همسايگي و ضريب تشابه تطابق ساده و از تجزيه به مختصات اصلي براي بررسي صحت نتايج تجزيه خوشه‌اي مورد استفاده قرار گرفت. يافته‌ها: بر اساس نتايج حاصل از 20 نشانگر ريزماهواره مورد استفاده جهت تعيين تنوع ژنتيكي، 14 نشانگر چند شكلي نشان دادند. در مجموع 41 آلل براي مكان‌هاي ژني شناسائي شد كه ميانگين تعداد آلل‌هاي مشاهده شده براي هر جايگاه ژني 2/93 و ميانگين تعداد الل‌هاي موثر 2/36 بود. دامنه شاخص شانون (I) از 0/29 تا 1/56 و دامنه محتوي اطلاعات چندشكلي (PIC) از 0/78 تا 0/16 متغير بودند. بر اساس شاخص‌هاي تنوع ژنتيكي اندازه‌گيري شده، نشانگرهاي Sat_218 و Sat_117 قدرت تمايز بالاتري داشتند. تجزيه خوشه‌اي لاين‌هاي اصلاحي را در چهار گروه و هشت زير گروه قرار داد. سه مولفه نخستين تجزيه به مختصات اصلي در مجموع 6/36 درصد از واريانس كل تغييرات را توجيه نمودند. نمودار سه بعدي لاين‌هاي اصلاحي را در چهار گروه قرار داد كه تطابق نسبتاً خوبي با گروه‌بندي حاصل از تجزيه خوشه‌اي داشت. نتيجه‌گيري: به طور كلي نتايج تحقيق حاضر نشان داد كه نشانگرهاي مورد استفاده داراي چندشكلي قابل قبولي بودند و نشانگرهاي Sat_218 و Sat_117 از قدرت تمايز بالاتري بين ژنوتيپ‌ها و تبيين تنوع آللي برخوردار بودند. بنابرين نشانگرهاي مولكولي از كارائي لازم براي ارزيابي و گزينش لاين‌هاي اصلاحي برتر در نسل هاي پيشرفته برخوردار بودند.