گزينش ژنوتيپ هاي متحمل بيماري پژمردگي ورتيسيليومي پنبه با استفاده از خصوصيات مورفولوژيكي و فيزيولوژيكي در شرايط گلخانه

مقدمه و هدف: بيماري پژمردگي ورتيسيليومي يكي از مهم ترين عوامل خسارت زاي و عامل محدود كننده كشت پنبه در سراسر جهان است. اين بيماري باعث كاهش كمي و كيفي محصول مي شود. با توجه به اهميت اقتصادي بيماري پژمردگي ورتيسيليومي پنبه، بهترين روش مبارزه با اين بيماري استفاده از ارقام متحمل به بيماري است. اين آزمايش به منظور تعيين اثر بيماري بر خصوصيات مورفولوژيكي و فيزيولوژيكي ارقام پنبه در راستاي شناسايي ژنوتيپ هاي متحمل انجام شد. مواد و روش ها: آزمايش در سال 1399 و در گلخانه مركز تحقيقات آموزش كشاورزي و منابع طبيعي خراسان رضوي (بخش گياه پزشكي مشهد) انجام شد. ده رقم تجاري پنبه ايران متعلق به گونه Gossypium hirsutum شامل ورامين، ساحل، بختگان، خورشيد، ارمغان، مهر، كوكر، خرداد، كاشمر و دلتاپاين به صورت فاكتوريل در قالب طرح كاملاً تصادفي در سه تكرار در گلخانه كشت شدند. فاكتور اول ارقام پنبه و فاكتور دوم آلوده سازي ارقام پنبه با جدايه قارچي بود. يافته ها: نتايج تجزيه واريانس صفات اندازه گيري شده برروي ژنوتيپ هاي مورد بررسي نشان داد رقم هاي مورد آزمايش از نظر تعداد برگ، قطر طوقه، تعداد شاخه، سطح برگ، شاخص كلروفيل، شدت بيماري، محتواي نسبي آب برگ و نشت الكتروليتي غشاء در سطح احتمال 1 درصد اختلاف معني داري داشتند. اين اختلاف از نظر ارتفاع بوته ديده نشد. مقايسه ميانگين صفات فوق (به جز ارتفاع بوته) در تيمار سطوح آلودگي، اشاره بر اين موارد داشت كه گياهان پنبه تلقيح شده با قارچ بيماري زاي پژمردگي ورتيسيليومي نسبت به گياهان شاهد يا كنترل (عدم آلودگي با قارچ) تعداد برگ، تعداد شاخه، سطح برگ و قطر طوقه كمتري داشتند. مقايسات ميانگين صفات فوق بين ژنوتيپ ها انجام شد. برخي ژنوتيپ ها از نظر صفات مورد مطالعه برتر و براي آزمايشات مزرعه اي مي توانند انتخاب شوند. نتايج مقايسه ميانگين اثر متقابل آلودگي × رقم براي تمام صفات (به جز ارتفاع بوته)، در سطح 1 درصد معني دار گرديد. تحت شرايط آلودگي بيشترين شدت بيماري مربوط به ارقام ورامين و كوكرهاندرد بود. در حالي كه كمترين شدت بيماري مربوط به رقم بختگان بود. نتيجه گيري: نتايج نشان داد كه بيماري پژمردگي ورتيسيليومي باعث كاهش تعداد برگ، تعداد شاخه رويا، سطح برگ، قطر طوقه، شاخص كلروفيل و محتواي نسبي آب مي شود. در حالي كه اين بيماري باعث افزايش نشت الكتروليتي غشاء سلولي مي گردد. در اين رابطه، بين شدت بيماري و تعداد برگ، شاخه رويا، قطر طوقه و شاخص كلروفيل همبستگي فنوتيپي منفي و معني داري مشاهده شد. بين شدت بيماري و نشت الكتروليتي غشاء همبستگي فنوتيپي مثبت و معني داري وجود داشت. بنابر اين گياهان با تعداد شاخ و برگ بيشتر، شاخص كلروفيل و محتواي نسبي آب بالاتر و نشت الكتروليتي پايين تر، در مقابل آلودگي به اين بيماري تحمل بيشتري دارند.