بررسي پايداري عملكرد دانه لاين هاي اميدبخش گندم نان با استفاده از روش GGE باي پلات در اقليم ساحل خزر

مقدمه و هدف: گندم بزرگترين محصول غذايي است كه سطح زمين را در جهان مي پوشاند. تأثيرات محيطي به عنوان معيار سنجش پايداري ژنتيكي در نظر گرفته مي شود. حساسيت يك ژنوتيپ گياهي به عوامل محيطي باعث ايجاد اثر متقابل ژنوتيپ × محيط مي شود. هدف به نژادگران توسعه واريته هايي است كه در شرايط محيطي موجود بهره وري بالايي داشته باشند. مواد و روش ها: در اين مطالعه، پايداري و سازگاري هجده لاين اميدبخش گندم نان به همراه ارقام مرواريد و گنبد به عنوان شاهد در قالب طرح بلوك هاي كامل تصادفي با سه تكرار در چهار مكان گرگان، گنبد، ساري و مغان به مدت دو سال زراعي 13961394 مورد ارزيابي قرار گرفتند. يافته ها: نتايج تجزيه واريانس مركب نشان داد كه اثر ژنوتيپ و اثر ژنوتيپ × سال × مكان در سطح احتمال يك درصد معني دار مي باشد. معني دار بودن اثر متقابل بيان كننده عكس العمل هاي متفاوت ژنوتيپ ها در محيط هاي مختلف مي باشد. با توجه به معني دار شدن اثر متقابل ژنوتيپ × محيط، تجزيه واريانس ساده قادر به توجيه ژنوتيپ ها نبود بنابراين از تجزيه پايداري به روش GGE باي پلات جهت معرفي ژنوتيپ هاي پايدار استفاده گرديد. با توجه به نتايج باي پلات، كه ميانگين عملكرد و پايداري ژنوتيپ ها را نشان مي دهد، ژنوتيپ شماره 11 با قرار گرفتن در سمت مثبت محور افقي بالاترين ميزان عملكرد و ژنوتيپ شماره 2 (رقم گنبد) با قرار گرفتن در جهت منفي محور كمترين ميزان عملكرد را نشان داد. گروه بندي محيط ها با كمك GGE باي پلات نشان داد بين مكان هاي گرگان، ساري و گنبد همبستگي مثبت و بالايي وجود دارد كه نشان دهنده پاسخ مشابه ژنوتيپ ها در اين مكان ها مي باشد. ايستگاه مغان با داشتن همبستگي نزديك به صفر با سه مكان ديگر، باعث ايجاد عملكرد مستقل ژنوتيپ ها در اين محيط شد. نتايج حاكي از امكان گزينش ژنوتيپ هاي پايدار با عملكرد بالا نسبت به شاهدهاي آزمايش بود كه بيانگر پيشرفت ژنتيكي در برنامه هاي اصلاحي گندم نان در اقليم شمال كشور مي باشد. نتيجه گيري: در مجموع، ژنوتيپ هاي 11، 13، 7 و 8 با داشتن عملكرد بالاتر از ميانگين كل جزء ژنوتيپ هايي با عملكرد بالا و پايداري نسبتا مطلوب شناسايي و انتخاب شدند.