ده نفر قزلباش به مثابۀ يك حماسه منثور: نگاهي به درون‌مايه ‌هاي حماسي رمان

رمان تاريخي و پنج جلدي ده نفر قزلباش يكي از مهم ترين و هدف مندترين رمان هاي تاريخي فارسي است و به گمان ما ظرفيّت هايي فراتر از يك رمان تاريخيِ صرف دارد. از جمله اين ظرفيّت ها، برخورداري متن از سازه ها و بن مايه هاي حماسي است كه اين پژوهش با هدف نماياندن جنبه‌هاي حماسي اين اثر صورت گرفته است. پژوهش حاضر با استفاده از روش كتاب خانه اي و شيوه تحليلي توصيفي به بررسي بن مايه هاي حماسي در رمان ده نفر قزلباش پرداخته است. وجود صحنه هاي گوناگون جنگ با بيگانگان در اين رمان از يك سو و تأكيد هم زمان نويسنده آن بر عناصر و ارزش هاي ملي ايراني و مذهب تشيّع از سوي ديگر، موجب شده است كه اين اثر شباهت هاي بسياري به يك متن حماسي منثور پيدا كند. برخي از بن مايه هاي حماسي اين اثر عبارتند از: سفر قهرمان، پيش گامي زنان در ابراز عشق، جنگ و شگردهاي جنگاوري، حضور اسب با كاركردي اسطوره اي حماسي، توصيف جنگ افزارها، يكپارچگي اقوام در رويارويي با دشمنان خارجي، وطن پرستي، جنگاوري براي حفظ نام و پرهيز از ننگ، عيّاري، اخترشناسي و پيش گويي. ميزان استفاده از كنش ها و مؤلفه هاي حماسي در اين اثر قابل توجه است. برخي از اين مؤلفه هاي حماسي عيناً از شاهنامه گرفته شده اند و تأثير پذيري مسرور در به كارگيري لوازم حماسه از استاد نيز توس ديده مي شود. در پايان بحث مي توان اين گونه استنباط كرد كه اين رمان تاريخي با تفاوت هايي كه در مقايسه با شاه نامه دارد، به عنوان نوع نثر حماسي، پيوندي نزديك با سبك حماسي برقرار كرده است و مي توان از آن به مثابۀ يك اثر منثور حماسي نام برد.