بررسي اختصاصات ژئوشيميايي رخساره‌هاي سنگي سازند سنگستان در غرب استان يزد با استفاده از آناليز چندمتغيره به‌منظور تعيين منشأ رسوبات، روند تغييرات عناصر در محيط رسوبي و شرايط آب‌وهوايي

توالي كرتاسۀ پيشين در حوضۀ جنوب يزد، با رسوبات تخريبي سازند سنگستان آغاز مي‌شود كه ناهمواري‌هاي گرانيت شيركوه و يا سازند شمشك را در حوضۀ جنوب يزد مي‌پوشاند. تاكنون توجه چنداني به ژئوشيمي سازند سنگستان نشده و بيشتر مطالعات، بر چينه‌شناسي و سنگ‌شناسي توصيفي آن متمركز بوده است. در اين تحقيق، مطالعات ژئوشيمي روي اين سازند انجام شد. به‌منظور شناسايي دقيق جنس رسوبات سيليسي آواري اين سازند، منشأ رسوبات و شرايط آب‌وهوايي در زمان تشكيل اين سازند، پس از بازديد صحرايي، 27 نمونه سيليسي آواري از سازند سنگستان و از دو برش بيداخويد و كوه علوي، در غرب استان يزد برداشت شد. مطالعات مقاطع نازك و آناليز دانه‌شماري نشان داد كه نمونه‌هاي موردمطالعه از نوع ماسه‌سنگ آركوزي و سيلتستون است. براي انجام مطالعات ژئوشيميايي از آناليز فاكتوري و خوشه‌اي استفاده شد كه به‌خوبي ماسه‌سنگ‌ها را از سيلتستون‌ها تفكيك كرده است و نشان داد كه اين دو نوع سنگ در اين منطقه، ازلحاظ تركيب شميميايي عناصر كمياب نيز متفاوت است. علاوه‌برآن، براساسِ آناليزهاي چندمتغيره در سيلتستون‌ها، عناصر Zr, V, U, Sc, Sr, REE MgO, Fe2O3,TiO2,CaO,  مقادير مثبت بالايي دارد و در سيمان سيلتستون‌ها متمركز است. ماسه‌سنگ‌ها مقادير مثبت بالايي از عناصر K2O, Na2O, SiO2, Al2O3 را نشان داده‌ است كه اين عناصر، اجزاي اصلي ماسه‌سنگ‌ها را تشكيل مي‌دهد. نتايج نشان داد سيلتستون‌ها مقادير بيشتري سيمان آهكي و آهن نسبت‌به ماسه‌سنگ‌ها دارد كه در تطابق با مطالعات پتروگرافي است. با مطالعۀ تغييرات اين عناصر نسبت‌به عمق سازند سنگستان مشاهده شد عناصر مرتبط با سيمان سنگ، بيشتر در سيلتستون‌ها و در قسمت عميق‌تر حوضه تشكيل شده‌ است كه به‌علت بازشدگي بيشتر آن در اثر پديدۀ تشكيل ريفت، افزايش عمق حوضۀ رسوبي، ورود عناصر جديد به حوضه و فعاليت‌هاي شيميايي بيشتر است. همچنين، نتايج شاخص‌هاي هوازدگي نشان داد كه هر دو نوع سنگ در شرايط آب‌وهوايي يكسان (خشك گرمسيري) تشكيل ‌شده‌ است كه با نتايج جغرافياي قديمي بلوك يزد در زمان كرتاسه در تطابق است.