آسيب شناسي رويكرد ايدئولوژيك به دين در احياء تمدن اسلامي

يكي از مهم‌ترين برنامه‌هاي كلان براي احياء تمدن اسلامي و خروج جهان اسلام از وضعيت عقب‌ماندگي و انحطاط تمدني، پروژه ي «ايدئولوژيك كردن اسلام» بوده است. برنامه‌اي كه اجمالا با رويكرد سيدجمال به اسلام و جهان اسلام، آغاز شده و به وسيله ي شاگردان او پي‌گرفته شده است. در اين رويكرد، اسلام مهم‌ترين ابزار پيشرفت جامعه عرب در صدر اسلام معرفي شده كه توانسته است در مدت كوتاهي تمدن اسلامي را به وجود آورد. ابزاري كه مي‌توان با به كارگيري مجدد آن، بار ديگر جهان اسلام را به اوج ترقي رساند. رويكردي كه دو روشنفكر مشهور جهان اسلام، دكتر علي شريعتي در فضاي شيعه و سيد قطب در فضاي اهل سنت، مشهورترين مناديان آن هستند. رويكردي جديد به دين و تفسيري جديد از قرآن كه با تفسير علماي سنتي در حوزه‌هاي علميه شيعه و اهل سنت كاملا متفاوت است. با توجه به نفوذ گسترده اين رويكرد در ميان قشر دانشگاهي در فضاي جهان اسلام، اين رويكرد سبب اقبال بيشتر افراد جامعه به دين و علي الخصوص بُعد تمدن سازي آن شد؛ اما علي رغم اين نقطه ي مثبت، اين انديشه‌ سبب شكل‌گيري گروه‌هاي سياسي و جهادي، چون اخوان المسلمين، طالبان، القاعده، داعش و ... در فضاي اهل سنت،‌ و گروه‌هايي چون سازمان مجاهدين خلق و فرقان و .. در فضاي شيعه شده است. در اين نوشتار سعي شده است كه با تحليل مباني اين ديدگاه، ظرفيت‌هاي تمدني آن و خطرات ويرانگر اين رويكرد به دين و علي الخصوص قرآن كريم بررسي شود.