تبيين مفهوم كمال در مساجد تاريخي ايران

بيان مساله: موجودات جهان اعم از آنچه خلقت طبيعي دارد و يا انسان‌ساخت است؛ رو به سوي كمال دارند. انسان در زيست و انديشه خويش سير كمال جويي را نشان مي دهد و اين نياز را در ساخته هاي خويش نيز بيان مي كند. با اين حال ديدگاه وي از چيستي كمال بر سنجش احقاق كمال در مصنوعات وي موثر است. مسجد مهم‌ترين بناي اسلامي و مظهر كالبدي آن است. در اين راستا در ابتدا بر مبناي تناظر زمان تحولات كالبدي و انديشگي در ايران دوره اسلامي، تلاش شده است تا به مطالعه تطبيقي بين شيوه اين دو مقوله پرداخته شده و اثرات تغييرات مفهوم كمال در كالبد مساجد تبيين گردد.سوال تحقيق: سوالات تحقيق براين قرار هستند كه؛ مفهوم كمال در پهنه فرهنگي ايران دوران اسلامي بر سازماندهي كالبدي مساجد چه اثري نهاده است؟ سير فرآيند كمال در تغييرات كالبدي مساجد چه روندي صعودينزولي را نشان داده و اين تحولات چه گزاره‌اي را بيان مي‌كند؟ .اهداف تحقيق: هدف تحقيق بررسي مفهوم كمال در ساخت مسجد در پهنه فرهنگي ايران است.روش تحقيق: روش تحقيق بر مبناي تئوريزمينه‌اي و موردكاوي بوده و نحوه گردآوري اطلاعات مبتني بر داده‌هاي اسنادي و كتابخانه‌اي است. در اين راستا با تكيه بر شيوه‌شناسي معماري ايراني و نيز تفكيك انديشه‌هاي عرفاني، كلامي و حكمي سامانه تحقيق تعيين گرديد. پس از مطالعه تطبيقي بين انديشه هاي غالب دوران اسلامي، مشخص مي شود كه اشارات كالبدي ايشان مي تواند در پيرامون سه گزينه نحوه انتظام هندسي، نحوه سامانه دسترسي و سلسله مراتب و نيز نحوه كاركرد نور در فضاي عبادي شكل گيرد. از هر دوره تعدادي از مساجد شاخص انتخاب و براساس سه مولفه مذكور، تحليل صورت پذيرفت.مهم‌ترين يافته‌ها و نتيجه‌گيري تحقيق: نتايج نشان مي‌دهد كه بين تحولات انديشه و كالبد مساجد مي‌توان تغييراتي همسو يافت. اين تغييرات نشانگر پيروي نسبي كالبد از مفاهيم حكميعرفاني غالب زمان خويش است. يافته‌هاي پژوهش حاكي از آن است كه در بررسي مفهوم رشد در معماري مي‌بايست از مفهوم تكوين كالبدي به جايگزين مفهوم كمال استفاده نمود.