اضطراب مرگ در سالمندان ايراني: يك مرور نظام‌مند و متاآناليز

اهداف: سالمندي يكي از مراحل حساس رشد انسان و داراي ويژگي‌ها و شرايط خاص خود است، سلامت سالمندان از مهم‌ترين اين مسائل است كه دست‌يابي به آن نيازمند توجه ويژه هم از طرف سياست‌گذاران نظام سلامت و هم ارائه‌دهندگان خدمات به سالمندان است، در اين ميان اضطراب مرگ از شايع‌ترين موضوعات سلامت روان سالمندان است، زيرا اين دوره مملو از انواع احساس كمبودها و ناتواني‌هاست. از آنجايي كه اضطراب مرگ سازه‌اي چند‌بعدي است مي‌توان انتظار داشت كه بر بسياري از جنبه‌هاي زندگي سالمندان تأثيرگذار باشد. مطالعه حاضر با هدف مرور نظام‌مند و متاآناليز مطالعات منتشر شده در حوزه اضطراب مرگ سالمندان ايراني صورت پذيرفت. مواد و روش ها: مطالعه از نوع توصيفي و روش اجراي مطالعه مرور سيستماتيك است. پژوهش حاضر به بررسي مطالعات فارسي‌زبان منتشر‌شده مرتبط با اضطراب مرگ در سالمندان ايراني بين سال‌هاي 1390 تا 1398 پرداخته است. پس از جست‌وجو در پنج بانك اطلاعاتي داخلي شامل پايگاه اطلاعات علمي جهاد دانشگاهي (SID)، پژوهشگاه اطلاعات و مدارك علمي ايران (Irandoc)، بانك اطلاعات نشريات كشور(Magiran) و سامانه بانك مقالات پزشكي ايران (IDML) و بانك چكيده مقالات همايش‌ها (سيويليكا) با استفاده از كليدواژه‌هاي اضطراب مرگ، سالمند و سالمندان، تعداد 61 عنوان شناسايي شد. پس از غربالگري تعداد 33 مطالعه كه منطبق با معيارهاي ورود و خروج بودند مورد بررسي نهايي قرار گرفتند. ابزار مورد استفاده نرم‌افزار SPSS نسخه 22 و نرم افزار STATA نسخه 14 بودند. يافته ها: نتايج نشان داد كه 35/40 درصد مشاركت‌كنندگان زن و مابقي مرد بودند. ميانگين و انحراف معيار سن مشاركت كنندگان 6/44 ±‌67/80 گزارش شد. ميانگين و انحراف معيار اضطراب مرگ در سالمندان ايراني با استفاده از پرسش‌نامه تمپلر 2/41 ±‌8/40 سال بود. نتايج نشان داد كه ميانگين نمره اضطراب مرگ در مردان بيشتر از زنان است و سالمندان ساكن در سراي سالمندان بيشترين ميانگين نمره اضطراب مرگ 11/8 را به خود اختصاص دادند. مطالعات در سه بخش مقايسه (سه مطالعه)، مداخله (يازده مطالعه) و عوامل مؤثر بر اضطراب مرگ در سالمندان ايراني (‌هجده مطالعه) دسته‌بندي شدند. نتايج متاآناليز نشان داد كه بين معنويت‌درماني و كاهش اضطراب مرگ در سالمندان، ارتباط مثبت و معناداري وجود ندارد (P 0/05). در مطالعات با درمان‌هاي معنوي و رفتاري، ميزان هتروژنيته معنادار بود و بدين ترتيب ارتباط مثبت و معناداري بين كاهش ميزان اضطراب مرگ با درمان‌هاي فوق مشاهده شد. نتيجه گيري: نتايج مطالعه حاضر نشان‌دهنده ميانگين پايين اضطراب مرگ سالمندان ايراني است. به نظر مي‌رسد اعتقادات مذهبي، اميدواري به شفاعت ائمه و بزرگان ديني و اميد به رهايي از سختي‌هاي زندگي دنيوي مي‌تواند بر پايين بودن اضطراب مرگ گزارش‌شده توسط سالمندان ايراني تأثير‌گذار باشد. نتايج متفاوتي از ميانگين نمره اضطراب مردان و زنان گزارش شده است. ﺗﻔﺎوت ﻳﺎﻓﺘﻪ‌هاي ﻣﻄﺎﻟﻌﺎت ﮔﻮﻧﺎﮔﻮن ﻣﻤﻜﻦ اﺳﺖ ﺑﺮ اﺛﺮ ﻧﻘﺶ ﻓﺮهنگ و ﻣﺬهب و آداب و رﺳﻮم ﺣﺎﻛﻢ ﺑﺮ ﺟﺎﻣﻌﻪ و ﺗﻔﺎوت ﻧﻘﺶ‌هاي زن و ﻣﺮد و حتي ﻣﻴﺰان ﺑﻴﺎن ﺗﺮس و اﺿﻄﺮاب از ﺟﺎﻧﺐ ﻣﺮدان ﺟﺎﻣﻌـه ﻣﺎ ﺑﺎﺷﺪ. اﻏﻠﺐ ﻣﺮدان ﺗﻤﺎﻳﻞ ﻛﻤﺘﺮي ﺑﺮاي ﺑﻴﺎن اﺣـﺴﺎﺳﺎتشان، از ﺟﻤﻠﻪ ﺗﺮس دارﻧﺪ. در ﻣﻘﺎﺑﻞ، زﻧﺎن ﺗﻤﺎﻳﻞ ﺑﻴﺸﺘﺮي ﺑﺮاي ﺑﻴﺎن اﺣﺴﺎﺳﺎتي از ﻗﺒﻴﻞ ﺗﺮس دارﻧﺪ. درمان‌ها و مداخلات رفتاري و معنوي با تأثيري كه بر معنايابي در زندگي سالمندان دارد، منجر به كاهش اضطراب مرگ سالمندان شد.