بررسي مقايسه‌اي مراحل سلوك در كيش مهر و مكتب يوگه

سلوك در معناي عام خود، سيرِ تحول معنوي و گسستن از عالم صورت و پيوستن به عالم قدس است كه در اديان گوناگون به طُرق مختلف از گذشته‌هاي بسيار دور معمول بوده است. ايران و هند به سبب قرابت‌هاي فرهنگي و نيز جهان‌بيني عميق و تقريباً مشابه خود، شيوه‌هاي سلوكي ژرفي را براي نيل به متعالي‌ترين مقام معنوي اتخاذ كرده‌اند. مهر ايراني و كيش ميتراس از گذشته‌هاي دور در پي عبور از هفت مرحله سلوك، يعني خروج كامل از خودبيني و جذب در خورشيدِ حقيقت و پيوستن به مهر بوده است. مكتب يوگه نيز با تكليف‌كردن رياضت‌هاي دشوار و سير در مراحل هشت‌گانه، امكان تحول معنوي را براي رسيدن به مقام سمادهي فراهم كرده است. در پي اين مقصود، يعني ترك تعلق و دست‌كشيدن از حيات دنيوي، مكتب يوگه و كيش ميتراس/مهر شيوه‌هايي عرضه كرده‌اند كه هر يك به سهم خود تأثيرات جهاني داشته‌اند. اين شيوه‌ها بعضاً تشابه، و گاه تمايزاتي دارند كه ناشي از جهان‌بيني، تفكر سلوكي و دريافت‌هاي باطنيِ بنيان‌گذاران اين دو طريقت بوده است. يافته‌هاي تحقيق نشان مي‌دهد سلوك و تفكر سلوكي از تأملات نظام‌مندِ بنيادين در سنت‌هاي كهن شرقي است كه هم در مقام نظر و حيات نظري و هم در مقام عمل و حيات عملي تأثيرگذار است.