بررسي و تحليل فضايي مسير تردد غيرقانوني اتباع افغانستاني در مرزهاي شرقي ايران

مهاجرت و تأثيرات آن ازجمله موضوعاتي است كه محققان بي‌شماري از علوم اجتماعي ازجمله جغرافيا و جغرافياي سياسي به بررسي آن پرداخته‌اند، ورود غيرقانوني اتباع بيگانه از مرزهاي شرقي به شهرهاي مختلف ايران به‌خصوص اتباع افغانستاني از ديرباز به‌عنوان يكي از آسيب‌هاي كنترل و مديريت مرز مطرح بوده است. ازاين‌رو، تحقيق حاضر كه از نوع هدف كاربردي و از حيث ماهيت توصيفي تحليلي است با شيوه گردآوري اطلاعات به‌صورت كتابخانه‌اي و پيمايشي يعني مصاحبه منظم (بسته) با تعداد 250 نفر از اتباع افغانستاني كه به‌صورت غيرقانوني از مرزهاي شرقي وارد ايران شده‌اند به بررسي و تحليل فضايي مسير تردد آنان پرداخته است. بر اساس يافته‌هاي تحقيق عوامل طبيعي (پوشش گياهي 18.8 درصد، مناطق كوهستاني و صعب‌العبور 53.6 درصد، مناطق بياباني و هموار 27.6 درصد) در انتخاب مسير ورود غيرقانوني اتباع تأثيرگذار بوده است. از منظر نقش عوامل انساني در نحوه ورود غيرقانوني اتباع با توجه به بررسي پرسشنامه‌ها مي‌توان گفت 79.2 درصد اتباع افغانستاني كه به‌صورت غيرمجاز وارد ايران شده بودند از راهنماهاي محلي استفاده كرده بودند كه از اين تعداد حدود 91.6 درصد اتباع افغانستاني با كمك قاچاقچيان از مرز عبور مي‌كنند. استفاده از راه‌بلد بومي اين امكان را به قاچاقچيان مي‌دهد كه بدون مواجهه شدن با نيروهاي مرزي و با امنيت و سهولت بيشتر از مرز عبور كنند. به‌طوركلي 67.6 درصد از مهاجرين غيرقانوني افغانستاني اذعان داشته‌اند كه عامل اصلي ورود اين اتباع به داخل كشور ضعف مديريتي در كنترل مرز بوده است. نتايج پژوهش نشان مي‌دهد طولاني بودن مرزهاي ايران و افغانستان به همراه عارضه‌هاي طبيعي گوناگون (عوامل طبيعي) و همچنين نبود اشتغال پايدار و توسعه مطلوب (عوامل انساني) بر نحوه كنترل و مديريت مرز تأثيرگذار بوده و ازاين‌رو شناسايي عوامل طبيعي و انساني به همراه مكان‌يابي دقيق مسير تردد غيرقانوني اتباع به راهكارهاي مديريت و كنترل دقيق‌تر مرزهاي شرقي ايران كمك شاياني خواهد كرد.