بازشناسي مؤلفه‌هاي دگرديسي در ترجمۀ ابن عربشاه از مرزبان‌نامه با تكيه بر الگوي وينه و داربلنه

ترجمه، بازسازي و بازآفريني يك متن در زباني ديگر است كه مستلزم تسلط كامل مترجم به عناصر و دلالت هاي درون و برون زباني متن مبدأ و نيز دلالت ها و نشانه هاي متني و غيرمتني زبان مقصد است و به معادل يابي و انتقال واحد ها و صورت‌هاي زباني محدود نمي شود. ارتباط تنگاتنگ ميان زبان فارسي و عربي باعث دادوستدهاي پرشماري بين اين دو زبان شده كه از جملۀ آن ها ترجمۀ كتاب «مرزبان نامه» سعدالدين وراويني توسط ابن عربشاه در سدۀ نهم است. ابن عربشاه در ترجمۀ خود، رويكردي اقتباسي و آزاد اتخاذ كرده و كوشيده با ايجاد دگرديسي و بازآفريني متن اصلي بر ترجمه خود، لباس تأليف بپوشاند. پژوهش پيش رو با تكيه بر الگوي وينه و داربلنه و با هدف ارزيابي و كيفيت سنجي ترجمۀ ابن عربشاه و تبيين ميزان بهره گيري او از مؤلفه هاي ترجمۀ اقتباسي سامان يافته است. با توجه به گستردگي حجم كتاب، باب پنجم آن به عنوان پيكرۀ پژوهش مورد بررسي قرار گرفت. برآيند پژوهش نشان داد كه «فاكهة الخلفاء» ترجمه اي اقتباسي از مرزبان نامه است و مترجم با كاربست معادل هاي همسو با زبان مقصد، جايگزين كردن عبارات ساده به جاي ساختارهاي پيچيده، افزايش و كاهش معناي واژگان، زبان ترجمه را عادي و طبيعي كرده است. در تطبيق ترجمۀ ابن عربشاه با الگوي وينه و داربلنه نيز مشخص شد كه مترجم از رهگذر ترجمۀ غيرمستقيم و با بهره گيري از تكنيك هاي جابه‌جايي، تغيير بيان، معادل يابي و اقتباس، دگرگفتي ديگر از اثر گرانسنگ «مرزبان نامه» ارائه داده است. مؤلفه جابه‌جايي پربسامدترين مؤلفه است و دو مقوله اطناب و افزوده سازي بيشتر در سطح عبارت و جمله به كار رفته و اطناب‌گويي باعث شده در مجموع حجم فاكهة الخلفاء نسبت به مرزبان نامه افزايش يابد. مؤلفۀ تغيير بيان پس از جابه‌جايي، پركاربردترين مؤلفه است.