بازيابي گونه‌ها و روابط فواصلِ آيات يك سوره

فاصله، پديده‌اي بلاغي و اعجازي در پايان آيۀ قرآن است كه از نظر لفظي و ظاهري به موضوع زيباشناختي و موسيقايي آيات يك سوره مربوط مي‌شود؛ اما از جنبۀ دلالي و معنايي نيز عبارات و جملات پاياني آيات يك سوره با محتواي آيه خود ارتباط معنايي محكم و وثيقي دارند. اكنون مي‌توان پرسيد كه گونه‌هاي جملات و عبارات پاياني آيات در يك سوره قابل شناسايي هستند؟ آيا روابط آن ها را مي‌توان تحت يك قاعده بيان كرد؟ با دقت نظر حداقل چهار نوع از فواصل دلالي در يك سورۀ قرآن قابل بازشناسي است: آيات و فواصل يكسان؛ آيات متفاوت و فواصل يكسان؛ فواصل به هم نزديك معنايي و فواصل ديگر. اما يك فاصله مي‌تواند علاوه بر رابطۀ معنايي با آيۀ خود، يكي يا بيشتر از روابط را در سوره داشته باشد: رابطه با محتواي سوره، رابطه با سياق، رابطه با آيۀ بعد، رابطۀ فاصلۀ آيۀ اول با محتواي سوره و رابطۀ فاصلۀ آيۀ آخر با محتواي سوره. براي هر كدام از گونه‌ها و روابط، نمونه‌هايي از آيات با توجه به تفاسير ياد شده است. اين پژوهش با روش نقلي – وحياني و شيوۀ توصيفي-تحليلي، در صدد بيان انواع فاصلۀ آيات و روابط و مناسباتي است كه فواصل در يك سوره دارد.