معيار وحدت و پيوستگي وجودي انسان در عوالم مختلف از ديدگاه فياض لاهيجي و موسوي خميني

از جمله مسائلي كه متكلمان مسلمان بدان پرداخته‌اند، چيستي هويت انسان و چگونگي تداوم اين هويت در عالم دنيا و عوالم بعدي است، به طوري كه با موضوعات مختلفي از «عدل الاهي» در ارتباط است. بر اساس اصل عدالت الاهي، وجودِ انسان در حركت خويش از عالم دنيا به آخرت داراي وحدت و پيوستگي وجودي است تا ثواب و عقاب در آخرت به همان فردي تعلق بگيرد كه در دنيا استحقاق آن را يافته است. بر اين مبنا، تحقيق حاضر در صدد پاسخ‌گويي به اين پرسش است كه: «وحدت و پيوستگي وجود انسان در دنيا و آخرت در نظر فياض لاهيجي و امام ‌خميني چه معياري دارد؟». پاسخ طبق ديدگاه برگزيدهٔ كلامي اين دو عالِم در باب وحدت هويت و پيوستاري وجود آدمي در دنيا و آخرت بررسي شده است. اين پژوهش نشان مي‌دهد كه فياض لاهيجي در بيان معيار اين وحدت به عالم برزخ يا مثالي قائل نمي‌شود؛ بلكه بر اساس حقيقت وجودي انسان (نفس مجرد) و تعلق‌گرفتن بدني غير از بدن دنيايي (ولي مشابه آن) به نفس، ادله خويش را مطرح مي‌كند؛ اما در تبيين موسوي خميني وجود عالم مثال (برزخ) و بدن برزخي يا مثالين (بدني رقيقه و لطيفه) اهميت بسزا دارد. اين پژوهش به روش تطبيقي و شيوهٔ گردآوري كتاب‌خانه‌اي انجام شده است.