كليدواژه :
تحليل تشخيص , ردياب ها , منشايابي , منابع رسوب , مدل هاي تركيبي
چكيده فارسي :
منشايابي رسوبات آبي روشي مناسب براي تعيين سهم منابع در توليد رسوب و به‌عنوان تكنيك فرسايش و رسوب براي شناسايي منشا و حركات رسوبات در داخل رودخانه و برآورد نسبي فرسايش خاك است كه در دهه هاي اخير كاربرد آن افزايش يافته است. مرور جامع پيشينه پژوهشي در زمينه فرسايش خاك و رسوب، مدل هاي تركيبي، ردياب هاي مختلف و روش هاي نمونه برداري در مطالعات گوناگون منشايابي در مقياس ايران انجام شده است. داده هاي موجود به‌منظور رسيدن به ديدگاهي واحد و ارائه ردياب هاي موثر در منشايابي و تعيين سهم منابع رسوب در توليد رسوب در حوضه هاي آبخيز ايران مورد مقايسه قرار ميگرفت. بررسي هاي حاصل نشان داد كه مطالعات منشايابي از سال 1387 شروع و با كمك رديابهاي ژئوشيميايي، راديونوكلوئيد، عناصركمياب، كانيشناسي، خواص مغناطيسي و آنزيم‌ها انجام گرفته است. تأكيد بيش‌تر مطالعات روي تقسيم بندي منابع در دسته فرآيندي (كاربري‌ها و فرسايش) است. در تقسيم بندي منابع برحسب مكاني (زيرحوزه) زيرحوزه هاي نزديك به خروجي بيش‌ترين سهم نسبي توليد رسوب را داشته است. در نمونه گيري از رسوب بيش‌تر مطالعات مبتني بر اندازه گيري رسوبات پشت بند اصلاحي يا نمونه بستر آبراهه بوده است. حجم نمونه برداري در سه دسته كلي قرار گرفتند و در صورتي‌كه در پژوهش، گرانولومتري نمونه مدنظر قرار نگيرد حجم كم‌تر نمونه در حد 5/0- 1 كيلوگرم ترجيح داده ميشود. از بين تمام مطالعات انجام گرفته، دو مورد در مقياس مكاني محلي (10 كيلومترمربع) و ساير موارد در مقياس مكاني متوسط (10 تا 10000 كيلومترمربع) انجام گرفته است و هيچ پژوهشي در مقياس منطقه‌اي (بزرگ‌تر از 10000 كيلومترمربع) صورت نگرفته است. استفاده از آنزيم ها به‌صورت محدود بوده است كه از جمله دلايل آن هزينه زياد و مواد شيميايي است. استفاده از رديابهايي از جمله عناصر راديواكتيو به علت پايدار بودن و فلزات سنگين و عناصر نادر به‌دليل عدم واكنش و تغيير غلظت ترجيح داده ميشود. جهت كاهش هزينه ها و تحليل دقيق نتايج، با استفاده از آناليز آزمايشگاهي نمونه رسوب رديابهاي لازم جهت منشايابي رسوب انتخاب گردد سپس به اندازهگيري غلظت همان ردياب ها در منابع رسوب پرداخته شود.
چكيده لاتين :
Sediment fingerprinting of water sediments is a suitable method to determine the share of resources in
sediment production and as an erosion and sedimentation technique to identify the origin and movements
of sediments in the river and relative estimation of soil erosion, which has increased in recent decades.
A comprehensive review of the research background in the field of soil and sediment erosion, hybrid
models, different tracers and sampling methods has been performed in various Iranian-scale origin studies.
The available data were compared in order to achieve a unified view and provide effective tracers in the
origin and determination of the share of sediment sources in sediment production in Iran's watersheds.
The results showed that the source studies have been started since 2008 with the help of geochemical,
radionuclide, trace elements, mineralogy, magnetic properties and enzymes. Most studies focus on the
division of resources into process categories (uses and erosion). In the division of resources according to
location (sub-basins), sub-basins close to the output had the largest relative share of sediment production.
In sediment sampling, most studies have been based on the measurement of sediment at the backbone or the
sample of the canal bed. Sampling volume was divided into three general categories and if granulometry
of the sample is not considered in the research, a smaller sample size of 0.5-1 kg is preferred. Of all the
studies, two were conducted at the local spatial scale (10 Km2) and the other at the medium spatial scale
(10 to 10,000 Km2) and no research was conducted at the regional scale (greater than 10,000 Km2). The
use of enzymes has been limited, due to the high cost and chemicals. The use of tracers such as radioactive
elements is preferred due to its stability and heavy metals and rare elements due to lack of reaction and
concentration changes. In order to reduce costs and analyze the results accurately, using laboratory analysis
of sediment samples, the necessary detectors for sediment fingerprinting should be selected and then the
concentration of the same detectors in sediment sources should be measured.
