از «حكومت بر خود» تا «حق بر انقلاب» (مباني و شرايطِ انحلال دولت در الاهيات سياسيِ جان لاك)

يكي از مباحثِ مهم در باب پديده دولت، مسأله شكل‌گيري دولت است. اما آنچه مهمتر از شكل‌گيري دولت است، بنظر مسأله «انحلال» دولت باشد. اين مقاله مي‌‌كوشد مسأله انحلال دولت را از منظر يكي از بزرگترين فيلسوفان سياسي جهان مدرن، جان لاك، بررسي كند. پرسش اصلي مقاله اين است كه از منظر الاهيات سياسي جان لاك، با اتكا به چه بنيادها يا مباني مي توان انحلال دولت را پذيرفت و از سوي ديگر چه شرايطي مي بايست وجود داشته باشند تا بتوان به امكان انحلال يا ايجاد حق براي شهروندان بر انحلال دولت قائل شد. لاك معتقد است انسان در وضع طبيعي موجودي ذي حق است و به علاوه مي تواند بر خود حكومت كند. انسان با حفظ بعضي از اين حقوق وارد جامعه سياسي مي شود از جمله مهمترين اين حقوق، حق افراد براي قضاوت در مورد عملكرد حكمرانان است. همچنين افراد حق دارند تا در صورت تخطي حكمرانان از تعهداتشان، آنان را عزل و حتي مجازات نمايند و اگر حكمرانان در برابر اراده مردم بايستند مردم مي توانند به زور و انقلاب متوسل شوند. از نظر لاك، بدترين چيز در سياست، انقلاب نيست بلكه استبداد است. از نظر لاك، انقلاب لازمه تضمين پايبندي حكمرانان به تعهداتشان است اما نكته مهمتر اين است كه انقلاب بنياد آزادي است و بزرگترين تجلي حكومت انسان بر خود است.