پديد آورندگان :
كريمي زاده، رحمت الله سازمان تحقيقات، آموزش و ترويج كشاورزي گچساران - موسسه تحقيقات كشاورزي ديم كشور - مركز تحقيقات و آموزش كشاورزي و منابع طبيعي كهگيلويه و بويراحمد , پزشك پور، پيام سازمان تحقيقات، آموزش و ترويج كشاورزي خرم آباد - مركز تحقيقات و آموزش كشاورزي و منابع طبيعي لرستان , ميرزائي، امير سازمان تحقيقات، آموزش و ترويج كشاورزي ايلام - مركز تحقيقات و آموزش كشاورزي و منابع طبيعي ايلام , برزعلي، محمد سازمان تحقيقات، آموزش و ترويج كشاورزي گلستان - مركز تحقيقات و آموزش كشاورزي و منابع طبيعي گنبد , كشاورزي، كاوس سازمان تحقيقات، آموزش و ترويج كشاورزي ياسوج - مركز تحقيقات و آموزش كشاورزي و منابع طبيعي كهگيلويه و بويراحمد , شريفي، پيمان دانشگاه آزاد اسلامي واحد رشت - گروه زراعت و اصلاح نباتات
كليدواژه :
تستر متوسط , سازگاري , شاخص برتري , قدرت تمايز
چكيده فارسي :
در پژوهش حاضر، 14 ژنوتيپ پيشرفته نخود گزينش‌شده از آزمايش‌‌هاي منطقه‌اي به‌همراه ارقام شاهد عادل و آزاد در قالب طرح بلوك‌هاي كامل تصادفي در هشت محيط (گنبد، گچساران، ايلام و خرم‌‌آباد بهترتيب در سه، دو، دو و يك سال) طي سال‌هاي زراعي 99-1396 كشت شدند. تجزيه مركب داده‌ها، اثر معني‌دار محيط، ژنوتيپ و برهم¬كنش ژنوتيپ در محيط بهترتيب با سهم 43/5، 19/8 و 36/7 درصدي از تنوع كل عملكرد دانه را نشان داد. دو مؤلفه اصلي اول و دوم بهترتيب 50/89 و 19/39 درصد از تغييرات را توجيه كردند. باي‌پلات چندضلعي (Polygon view of biplot) نشان داد كه ژنوتيپهاي 11، 14 و 9، سازگارترين ژنوتيپ‌ها براي محيط‌هاي دو، سه، شش، هفت و هشت و ژنوتيپهاي 8، 5 و 13 براي محيط يك بودند. برپايه باي‌پلات تستر متوسط (Average Tester Coordinate)، ژنوتيپهاي 11، 5، 13 و 14 پرمحصول و پايدار بودند. براساس باي‌پلات مقياس‌بندي مبتني بر ژنوتيپ (Genotype-focused scaling)، ژنوتيپهاي 11، 14، 8، 9 و 13 در اطراف ژنوتيپ ايده‌آل، مطلوب‌‌‌ترين ژنوتيپ‌ها بودند. شاخص برتري (PI) نشان داد كه ژنوتيپهاي 11، 9، 16، 13 و 14 در تمام محيط‌ها و در محيط‌هاي مساعد (محيط‌هايي با عملكرد بالاتر از ميانگين كل) و ژنوتيپهاي 11، 13، 14، 12 و 5 در محيط‌هاي نامساعد (محيط‌هايي با عملكرد پايين‌تر از ميانگين كل)، ژنوتيپهاي برتر بودند. بر پايه نماهاي مختلف باي‌پلات و هم‌‌چنين شاخص برتري، ژنوتيپهاي شماره 11، 14 و 5 با عملكردي بالاتر از ميانگين كل و عملكرد ارقام شاهد آزاد و عادل و پايداري عملكرد در محيط‌ها، مي‌توانند گزينه‌‌ي معرفي ارقام جديد باشند.
چكيده لاتين :
In this study, 14 advanced chickpea genotypes selected from regional experiments with Adel and Azad, as control
cultivars, were cultivated in a randomized complete block design with three replications in eight environments (Gonbad,
Gachsaran, Ilam and Khorramabad in three, two, two and one years, respectively) in Iran during 2017-2020 growing
seasons. Combined analysis of variance showed that environment, genotype and genotype by environment interaction
(GEI) explained 43.5, 19.8 and 36.7% of the total variation of grain yield, respectively. The first and second principal
components accounted for 50.89% and 19.39% of variation, respectively. The polygonal view of biplot showed that
genotypes G11, G14 and G9 were the most adaptable genotypes for environments E2, E3, E6, E7, E8, E4 and E5 and
G8, G5 and G13 for E1. Based on average tester coordinate (ATC) view, genotypes G11, G5, G13 and G14 were the
most stable and high-yielding genotypes. The GGE-biplot based on genotype-focused scaling showed that genotypes
G11, G14, G8, G9 and G13, in the circles around the ideal genotype, were the most preferred genotypes. The priority
index (PI) showed that in all environments and favourable environments (environments with higher than average grain
yields), genotypes G11, G9, G16, G13 and G14 and in unfavourable environments (environments with lower than
average grain yields), genotypes G11, G13, G14, G12 and G5 were superior genotypes. Based on different biplot views
as well as priority index, genotypes G11, G14 and G5 had grain yields higher than average yield and yield of Adel and
Azad cultivars. Further, given their grain yield stability in all environments they can be suitable candidates for
introduction of new cultivars.
