مباني وجودي در حكمت متعاليه، مبنايي براي صلح‌پژوهي

هدف پژوهش حاضر استخراج مباني نظري مرتبط با صلح در فلسفه ملاصدرا و نشان دادن قابليت عملي و كاربردي فلسفه ملاصدرا در اين زمينه مي‌باشد. روش پژوهش توصيفي-تحليلي بوده و بر اين فرضيه استوار است كه گرچه در فلسفه ملاصدرا، موضوع صلح به صورتي مستقيم وجود ندارد، اما در مباني و اصول فلسفه‌ي وي از جمله اصالت وجود و وحدت وجود و نيز مباني انسان‌شناسي، دلالت‌هايي بر اين موضوع داده شده است. نتايج نشان داد كه يكي از ريشه‌هاي خشونت و جنگ، اختلافاتي است كه بين انسان‌ها وجود دارد. اين اختلاف تنها در كثرت، معني دارد و ملاصدرا معتقد است كه خاستگاه كثرت ماهيت مي‌باشد. از سوي ديگر، او براساس اصل مهم فلسفي خود يعني اصالت وجود، ماهيت را امري اعتباري مي‌داند كه جايگاهش تنها در ذهن بوده و آنچه كه در عالم خارج، متن واقعيت را تشكيل مي‌دهد، وجود است كه بين همه موجودات مشترك مي‌باشد. آنچه كه باعث اختلاف و در نتيجه خشونت و درگيري مي‌شود، امري است كه نمي‌توان برايش اصالتي قائل شد، و به عبارت ديگر امري اعتباري است. از سوي ديگر در ديدگاه ملاصدرا عالم وحدت، عالم يگانگي و هماهنگي و صلح است، زيرا همه آنچه كه به ظاهر متفاوت و گاه متعارض مي‌نمايد، شئون يك حقيقت واحد و در نتيجه جزئي از يك كل يكپارچه است. اين انديشه و نگريستن به عالم از اين منظر مي‌تواند بهترين راه براي درك تفاوت‌ها و در نتيجه مفاهمه بين انسان‌ها باشد و درك اين تفاوت‌ها نيز مي‌تواند نقطه اتكايي باشد كه ماهيت‌هاي مختلف را با هم پيوند مي‌دهد. در نتيجه، تمركز ديدگاه وجودشناختي ملاصدرا بر اشتراك معنوي ماهوي موجودات و سريان حقيقتي واحد در آنها مي‌تواند مبناي مهمي براي قرار گرفتن آنها در چهارچوبي بشمار آيد كه در آن حلقه‌اي وحدت‌بخش، به رغم اختلافات و تمايزات آنها همگرايي‌شان را تضمين كند. اين همگرايي را مي‌توان مبناي نظري مهمي براي استخراج مفهوم صلح و صلح‌گرايي از فلسفه ملاصدرا تلقي كرد.