تعيين عرصه‌هاي مناسب پخش سيلاب با استفاده از روش‌هاي تصميم‌گيري و سامانه اطلاعات جغرافيايي در حوضه فريمانه، شهرستان جغتاي

Determining the Appropriate Areas for Flood Spreading Using Decision Making and Geographic Information System in Farimaneh Watershed, Joghatay County

در مناطق خشك و نيمه‌خشك كه ريزش‌هاي جوي ناچيز و پراكنش نامناسب مي‌باشد، يكي از روش‌هاي استفاده از سيلاب، گسترش آن در عرصه‌هاي مستعد است. هدف اين پژوهش يافتن بهترين مكان براي پخش سيلاب با استفاده از GIS و روش‌هاي تصميم‌گيري در حوضه فريمانه است. به اين منظور از عوامل شيب، توپوگرافي (طبقات ارتفاعي)، زمين‌شناسي، نوع كاربري اراضي، نفوذپذيري خاك، ژئومورفولوژي، سازندهاي زمين‌شناسي، پوشش گياهي و خاك استفاده گرديد. جهت وزن‌دهي متغيرهاي كمي، منطق فازي با تابع عضويت ذوزنقه‌اي و مثلثي و براي متغيرهاي كيفي، منطق فازي با تحليل سلسله مراتبي استفاده شد. مناطق مستعد پخش سيلاب با استفاده از GIS و مفاهيم تلفيق لايه‌ها از روش‌هاي منطق فازي، منطق بولين و شاخص هم‌پوشاني ارائه شد. براي تعيين و اولويت‌بندي مناطق مستعد، عملگرهاي بولينAND و OR، فازي AND، OR، حاصل‌ ضرب، حاصل جمع، گاماي فازي از 0/1 تا 0/9 و ارزيابي چند معياره بكار رفت. با تطبيق نتايج به‌دست آمده با داده‌هاي مشاهده‌اي نتيجه شد كه روش‌هاي فازي AND، ارزيابي چند معياره و گاماي 0/8 و 0/9 فازي بيش‌ترين تطابق را با داده‌هاي مشاهده‌اي داشتند و از بين اين روش‌ها، روش ارزيابي چند متغيره مناسب­تر تشخيص داده شد. از بين پارامترها نيز، شيب، پوشش گياهي و نفوذپذيري، بيش‌ترين وزن را به خود اختصاص دادند.

In arid and semi-arid regions where there is low rainfall with inappropriate distribution, one of the ways to use floods is to spread them in susceptible areas. The aim of this study is to find the best place for flood spreading using GIS and decision-making methods in Farimaneh watershed. For this purpose, the slope, topography (altitude levels), geology, land use type, soil permeability, geomorphology, geological formations, vegetation, and soil factors were used. For weighting the quantitative variables, fuzzy logic with trapezoidal and triangular membership function, and for qualitative variables, fuzzy logic with hierarchical analysis was used. Flood spreading prone areas were presented using GIS and the concepts of layer integration from fuzzy logic, Boolean logic, and overlay index methods. To determine and prioritize susceptible areas the Boolean operators an‎d OR, fuzzy an‎d OR, Fuzzy algebraic and sum-product, fuzzy gamma from 0.1 to 0.9, and multi-criteria evaluation was used. By comparing the obtained results with the observational data, it was concluded that the Fuzzy and, multi-criteria evaluation and fuzzy gamma 0.8 and 0.9 methods were most consistent with the observational data and among these methods, the multivariate evaluation method was found to be more appropriate. Also, among the parameters, slope, vegetation cover, and permeability had the highest weights.