كليدواژه :
مدل UPFLOW , مدل ROSETTA , مدل SEBAL , شور شدن ثانويه خاك , دشت آزادگان
چكيده فارسي :
شور شدن خاك پديده‌اي است كه اراضي كشاورزي و عرصه‌هاي طبيعي را تهديد مي‌كند و منجر به كاهش بهره‌وري، تخريب منابع خاك و پوشش گياهي و درنهايت رها شدن اين عرصه‌ها مي‌شود. اين پژوهش اقدام به كمّي‌سازي صعود موئينگي آب زيرزميني (CR) و تبخير و تعرق واقعي (ETa) و ارتباط آنها با شور شدن خاك دشت آزادگان واقع در غرب استان خوزستان كرده است. منطقه مطالعاتي داراي آب و هواي گرم بوده كه سطح ايستابي كم‌عمق، آب زيرزميني شور و نرخ بالاي تبخير از مهم‌ترين ويژگي‌هاي آن محسوب مي‌شود. به اين منظور نمونه‌برداري‌هاي ميداني در چهار فصل متوالي سال انجام و پارامترهاي شوري، رطوبت و بافت خاك، عمق سطح ايستابي و شوري آب زيرزميني در 27 نقطه معرف پراكنده از هم در سطح منطقه مطالعاتي اندازه‌گيري شد. سپس با به‌كارگيري مدل UPFLOW، مقدار CR در فصول مختلف سال برآورد شد. همچنين از تصاوير ماهواره‌اي لندست و مدل SEBAL براي برآورد ETa و تهيه نقشه‌هاي مربوطه در روزهايي از چهار فصل سال استفاده شد و تأثير اين پارامتر بر نرخ صعود موئينگي روزانه در همان روزها بررسي شد. نتايج اين پژوهش نشان داد كه ميانگين ETa روزانه دشت آزادگان در فصول مختلف بين 1/55 تا 7/96 ميلي‌متر بر روز متغير بوده كه موجب نرخ صعود موئينگي متغير بين 1/2 تا 1/5 ميلي‌متر بر روز شده است. اين مسئله به‌طور ماهانه، منجر به جابه‌جايي 12 تا 18/8 تن بر هكتار نمك از آب زيرزميني شور و كم عمق به سطح خاك اين دشت و باعث شور شدن خاك سطحي شده است. همچنين ارتباط نزديكي بين پارامترهاي ETa، CR و روند شور شدن خاك وجود داشت كه اين ارتباط مي‌تواند در مدل‌سازي تغييرات مكاني و زماني شوري خاك و ارائه راهكارهاي كاهش تجمع املاح در خاك منطقه مطالعاتي مورد استفاده قرار بگيرد.
چكيده لاتين :
Soil salinization is a phenomenon that threatens agricultural lands and natural areas, leading to reduced productivity, declinations of soil resources and vegetation covers, and finally, the abandonment of these areas. This study has quantified the groundwater Capillary Rise (CR) and actual Evapotranspiration (ETa) and their relationship with the soil salinity of Azadegan plain, west of Khuzestan Province. The study area has an arid climate, characterized by shallow and saline water table and a high potential evaporation rate. For this purpose, field samplings were carried out in four consecutive seasons of the year to measure salinity, soil moisture, and texture, groundwater table, and salinity at 27 scattered representative points of the study area. The CR values were estimated in different seasons of the year using UPFLOW model. Moreover, four representative Landsat satellite images were acquired to map seasonal changes of ETa through the SEBAL algorithm. Then, the effects of ETa on CR and consequent soil salinity build up were quantified in a seasonal time scale. The results showed that the average daily ETa of Azadegan plain varied from 1.55 to 7.96 mm day-1 in different seasons which caused a capillary rise of around 1.2 to 1.5 mm.day-1. This has led to the upward movement of 12 to 18.8 ton ha-1 month-1 of salts from shallow groundwater to the soil surface, which has caused surface soil salinization. Also, there was a close relationship between ETa, CR, and soil salinity parameters, which can provide insight into modeling of spatial and temporal changes of soil salinity and provision of solutions to reduce the accumulation of solutes in the soils of the study area.
