ارتباط شاخص‌هاي همرفتي و دورپيوندي در منطقه غرب آسيا

نوسانات بزرگ مقياس دورپيوندي مي توانند تأثير بسزايي بر ظرفيت تشكيل سامانه هاي همرفتي در جوّ داشته باشند. در اين مطالعه توزيع اقليم شناختي برخي شاخص هاي پايداري ايستايي جوّ (شاخص هاي همرفتي) و ارتباط آن با برخي نوسانات دورپيوندي در منطقه غرب آسيا بررسي مي شود.در اين پژوهش، ابتدا با استفاده از داده هاي بازتحليل JRA55با تفكيك افقي 1.25×1.25 درجه، چهار شاخص پايداري جوّ شامل انرژي پتانسيل دسترس پذير همرفتي (CAPE)، شاخص بالابري (LI)، شاخص كا (KI) و شاخص مجموع مجموع ها (TTI) طي دوره 1958 تا 2018 محاسبه شد. سپس توزيع ميانگين فصلي اين شاخص ها در منطقه غرب آسيا در بخش اول اين مطالعه ارائه شد. در بخش دوم، با تعيين فازهاي بحراني چهار شاخص دورپيوندي شامل نوسان اطلس شمالي (NAO)، شرق اطلس/ غرب روسيه (EA/WR)، دوقطبي اقيانوس هند (IOD) و نوسان مادن جوليان (MJO)، اختلاف توزيع ميانگين شاخص هاي پايداري مذكور براي ماه هاي بحراني مثبت و منفي اين شاخص هاي دورپيوندي در فصل بهار طي دوره مطالعاتي در منطقه غرب آسيا بررسي شد.نتايج بخش اول اين پژوهش نشان داد توزيع فصلي شاخص هاي پايداري در منطقه مورد مطالعه، تحت تأثير چرخه فصلي دما و رطوبت ناشي از جابه‌جايي ITCZ است. همچنين بيشترين مقادير شاخص هاي پايداري در فصل تابستان و در مناطق پست و كمترين آن طي فصل زمستان و در مناطق مرتفع قرار دارد. نتايج بخش دوم نشان داد اغلب فاز مثبت (منفي) دو شاخص NAO و EA/WR با كاهش (افزايش) و فاز مثبت (منفي) دو شاخص IOD و MJO با افزايش (كاهش) گستردگي مكاني توزيع مقادير شاخص هاي پايداري در بيشتر نواحي منطقه مورد مطالعه همراه است. بيشترين افزايش شاخص CAPE طي فاز منفي NAO (EAWR) نسبت به فاز مثبت آن در درياي عمان (شرق هند) به بيش از J/kg250 + (450+) و طي فاز مثبت IOD (MJO) نسبت به فاز منفي آن در غرب هند (درياي عمان) به بيش از J/kg 450 + (600+) مي رسد.