تحليل اصطلاح «بخت» در منظومه هاي «اقبال نامه» و «مخزن الاسرار» از منظر تقديرگرايي زرواني، با نگاهي به تحليل گفتمان

Analyzing the word "Fortune" in "Eghbalname" and "Makhzan -al-asrar" from the perspective of fatalism regards the analysis of Fairclough 's

تقديرگرايي از موضوعات مهم در فلسفه و كلام است كه به تبع آن در حوزۀ ادبيات نيز راه يافته است. انسان در انجام بسياري از اعمال خود، وجود اراده آزاد را آگاهانه و ناآگاهانه مي‌پذيرد امّا هنگامي كه ناكام مي‌شود، به تقدير متوسل شده و به نيرويي مافوق ارادۀ خود كه در نهايت او را مقهور ساخته باور پيدا مي‌كند و از آن سخن مي‌گويد. از آن جا كه برمبناي نظرات فرضيه­پردازاني چون فركلاف تحليل گفتمان تجزيه و تحليل زبان در كاربرد است و نمي‌تواند منحصر به توصيف صورت‌هاي زباني مستقل از اهداف و كاركردهايي باشد كه اين صورت‌ها براي پرداختن به آنها در امور انساني به وجود آمده‌اند، با توجه به بسامد بالاي واژه­ هايي نظير«بخت» يا «زمانه» در آثار بسياري از شعرا و نويسندگان اين واژه ها بايد به عنوان واژه­هايي «نشان دار» در نظر گرفته شود كه حامل بار فرا معنايي و فرامتني هستند و ريشه در ناخودآگاه و ايدئولوژي گويندگان آن­ها دارد. در اين مقاله ارتباط اين اصطلاحات در منظومه ­هاي «اقبال­نامه» و «مخزن­الاسرار» نظامي با تفكّر تقديرگرايي زرواني بررسي شده و شيوۀ تحليل با توجّه به نظريه نورمن فركلاف در تحليل گفتمان، بررسي موقعيت فرامتني اين اصطلاحات قرار داده شده و سرانجام ضمن بررسي اين اصطلاحات پيرامون سير، تداوم و تأثير تقديرگرايي زرواني–مهري بر افكار و آثار نويسندگان و شاعران و نيز انتقال اين تفكّر به دوره‌هاي بعد بحث شده است.

Fatalism is one of the major discourses in the field of literature. In many of his actions, man accepts the free will consciously and unconsciously, but when he fails to resort to fate and believes in and speaks of the supreme will that has finally subjugated him. Whereas, based on the theories of theorists such as Yule, Brown and Fairclough, discourse analysis is applied to language, it cannot be limited to describing linguistic statements that are independent of the purposes and functions that these statements are designed to address in human affairs. , Given the high frequency of words like "fortune" in the books of many poets and writers, these words should be regarded as "signified" words that carry the meta-semantic and transnational concept, rooted in the subconscious and ideology of their speakers. In this article I will attempt to examine the relationship of these words in "Eghbalname" and "Makhzan -al-asrar” ‘s Nezami poem with Zurvanian fatalism thinking and to analyze the discourse based on Norman Fairclough 's theory of analysis. In this article, while discussing these vocabulary, the persistence and effect of Zurvanian -Mehri fatalism on the thoughts and works of writers and poets, as well as the transmission of this thinking to later periods are discussed.