چهل گام تا تدوين «مكتب معماري اسلامي» - (درجستجوي الگويي براي بهره‌مندي جامع از آموزه‌هاي «حكمت اسلامي» در «معماري»)

Forty steps to compile the "School of Islamic Architecture" - (In search of a model for the comprehensive benefit of the teachings "Islamic Wisdom" in "Architecture")

اگر مأموريت اصلي معماران را «ساماندهي مكان زندگي انسان در بستر محيط» بدانيم؛ آنگاه شناخت «انسان و محيط و نسبت ميان اين دو» مبناي تصميمات آنان در طراحي خواهد بود. اين شناخت هر دو ساحت «هست‌ها و بايدها» را شامل مي­شود كه اگر مبتني بر «عقل و وحي» باشد؛ قاعدتاً اصول معماري منتج از آن، را مي­توان عقلاني و اسلامي و آثار معماري مبتني بر آنرا نيز «معماري اسلامي» دانست. تاكنون ديدگاه‌هاي مختلفي درباره معماري اسلامي مطرح شده كه مي­توان خاستگاه آنها را از دو سو دسته­ بندي كرد. از يك‌سو اسلام‌شناسان با بهره­گيري از منابع اسلامي به سمت مباني و اصول معماري حركت كرده­اند؛ و از ديگر سو معماران و شهرسازان از جايگاه تخصصي خود با مراجعه به اين منابع در جستجوي اصول معماري اسلامي برآمده‌اند. اين تحقيق با هدف پيشنهاد يك ساختار «وحدت‌بخش و كارآمد» براي تبيين رابطه «معماري و اسلام» آغاز شده است؛ و در جستجوي يك مدل جامع براي تركيب و تأليف مؤلفه‌هاي اين‌دو مقوله مي‌باشد. پرسش ما آن است كه «چگونه مي­توان از آموزه‌هاي اسلامي به‌طور جامع و كاربردي در معماري بهره جُست؟» مسير تحقيق اينگونه است كه ضمن تبيين دو مقوله «اسلام و معماري» با روش تحليل محتوا و استدلال منطقي تلاش مي­شود كه با روش مدلسازي مفاهيم بنيادين اين دو مقوله تأليف گردد. يافته تحقيق بيانگر آن است كه آموزه‌هاي اسلامي را مي­توان در سه ساحت «حكمت نظري و عملي و مضاف» دسته‌بندي كرد. معماري نيز از سه منظر «سيستمي، فلسفي، راهبردي» قابل تبيين است (سفر) كه فصل مشترك آنها چهار رُكن اصلي در معماري است. تركيب اين دو مقوله (سه حوزه حكمت اسلامي و چهار مؤلفه معماري) ظرفيت مناسبي براي ساماندهي يك «مكتب معماري اسلامي» در اختيار مي­گذارد. نتيجه و حاصل كار يك ساختار جدول­گونه است با 40 خانه كه محتواي آن با آموزه هاي حكمت اسلامي بايد تكميل شود و مي­تواند در «راهبري پژوهش‌هاي معماري اسلامي» مفيد باشد. دستاورد تحقيق ارائه الگويي وحدت­بخش به مجموعه ديدگاه‌ها در قالب يك ساختار نسبتاً جامع خواهد بود كه يكي از مقدمات شكل گيري «مكتب اسلامي-ايراني معماري» در آستانه گام دوم انقلاب است

If we consider the main mission of architects to be "organizing the place of human life in the context of the environment", then understanding "man and the environment and the relationship between the two" will be the basis of their design decisions. This knowledge includes both areas of "beings and musts" that if it is based on "intellect and revelation", the resulting architectural principles can be rational and Islamic, and the architectural works based on it can also be called "Islamic architecture". So far, various views on Islamic architecture have been proposed, the origins of which can be categorized from two sides. On the one hand, Islamologists have moved towards the principles and principles of architecture by using Islamic sources, and on the other hand, architects and urban planners have left their specialized position in search of Islamic architectural principles by referring to these sources. This research begins with the aim of proposing a "unifying and efficient" structure to explain the relationship between "architecture and Islam" and seeks a comprehensive model for combining and composing the components of the two categories. Our question is, "How can Islamic teachings be used comprehensively and practically in architecture?" The direction of the research is that while explaining the two categories of "Islam and architecture" with the method of content analysis and logical reasoning, an attempt is made to compile the basic concepts of these two categories by modeling. The research findings indicate that Islamic teachings can be classified into three areas: "theoretical and practical wisdom and Additional wisdom". Architecture can also be explained from three perspectives: "systemic, philosophical, strategic", the common chapter of which is the four main pillars in architecture. The combination of these two categories (three fields of Islamic wisdom and four components of architecture) provides a good capacity to organize a "school of Islamic architecture". The result is a tabular structure with 40 cells, the content of which must be supplemented by the teachings of Islamic wisdom, and can be useful in "guiding Islamic architectural research." The result of the research will be to present a unifying model to the set of views in the form of a relatively comprehensive structure, which is one of the preconditions for the formation of the "Islamic-Iranian school of architecture" on the eve of the second step of the revolution.