پايداري عملكرد دانه ژنوتيپ هاي نخود متحمل به سرما در كشت ديم پاييزه

Seed yield stability of cold tolerant chickpea genotypes in dryland autumn planting

ارزيابي ژنوتيپ‌هاي نخود تحت شرايط محيطي مختلف، مي تواند در شناسايي ژنوتيپ‌هاي پايدار و با پتانسيل عملكرد بالا مفيد باشد. در اين تحقيق به منظور شناسايي ژنوتيپ‌هاي پرمحصول، متحمل به سرما و پايدار نخود براي كشت پاييزه در نواحي سرد و مرتفع كشور 13 ژنوتيپ نخود كابلي، در قالب طرح بلوك هاي كامل تصادفي با چهار تكرار و در چهار منطقه سردسير كشور شامل ايستگاه هاي تحقيقات كشاورزي ديم مراغه، كردستان، همدان و اروميه به مدت سه سال زراعي (99-1396) به صورت كشت ديم پاييزه مورد ارزيابي قرار گرفتند. از بين ژنوتيپ‌هاي نخود مورد بررسي، بيشترين و كمترين ميانگين عملكرد دانه به ترتيب به ژنوتيپ هاي G1 (893 كيلوگرم در هكتار) و G9 (744 كيلوگرم در هكتار) اختصاص داشت. سهم محيط، ژنوتيپ و اثرمتقابل در تجزيه مركب عملكرد دانه آنها در تغييرات عملكرد دانه به ترتيب 68.4، 1.21 و 10.30 درصد بود. مقدار GEI با استفاده از مدل باي‌پلات تفكيك شد و طبق تجزيه مقادير منفرد دو مولفه اصلي اول به ترتيب 42.86= PC1 و 27.88=PC2 درصد از تغييرات كل داده‌ها را توجيه كردند. بر اساس نمودارهاي GGE باي پلات، ژنوتيپ هاي G1, G3 و G8 با كمترين سهم در اثر متقابل ژنوتيپ در محيط به‌عنوان پايدارترين و پرمحصول‌ترين ژنوتيپ‌ها انتخاب شدند. در مجموع ژنوتيپ‌هاي G1, G3 و G8 ضمن داشتن پايداري بالا از عملكرد دانه بالاتري نيز نسبت به ساير ژنوتيپ ها برخوردار بوده و مي توانند كانديداي فرآيند معرفي رقم باشند.

Evaluating of the chickpea genotypes under different environmental conditions would be useful to identify genotypes with stable and high yield potential. The purpose of this study was to identify high yielding genotypes, cold tolerant and stable types for sowing in cold regions of Iran. The experiment was conducted using thirteen chickpea genotypes in randomized complete block design with four replications in four cold regions of Iran including Maragheh, Kurdistan, Urmia, and Hamedan during three successive cropping seasons (2017-2020) in autumn planting under dryland conditions. Among the chickpea genotypes, the highest and lowest average seed yield obtained in G1 (893 kg.ha-1) and G9 (744 kg.ha-1), genotypes, respectively. The contribution of environments (E), genotypes (G), and genotype × environment interaction (GEI) to the total variation in seed yield was 68.4%, 1.21% and 10.30%, respectively. According to singular value partitioning, the first two principal components explained PC1=42.86% and PC2=27.88% of total variations in data of seed yield. On the basis of GGE biplots, G1, G3 and G8 had high seed yield and yield stability as compared to the other genotypes. In conclusion , G1, G3 and G8 with high mean yield and stability performance can be used in selection/ recommendation process of cultivar.