تحليل پيكره بندي فضايي، معماري دستكند ايران، با نگاهي به معماري روستاهاي كندوان و ميمند با استفاده از تكنيك نحو فضا

An Analysis of the Spatial Configuration of Iranian Hand-Carved Architecture through a Glance at Kandovan and Meymand, Using Space Syntax Technique

دستكند گونه‌اي خاص از معماري به‌شمار مي‌رود كه در برخي از نقاط ايران و جهان در دامنة كوه‌ها و تپه‌ها شكل گرفته و بدون استفاده از مصالح مصنوعي و فقط با حفاري در دل طبيعت براي توليد فضا به كار رفته است. معماري دستكند يكي از شاهكار‌هاي معماري ايراني محسوب مي‌شود كه در جهان نيز توانسته هنري فاخر معرفي شود. بنابراين پرداختن به نحو چيدمان فضا در اين نوع از معماري، مشتمل بر سكونتگاه‌هاي خاص، امري مهم و درخور اهميت است. در پژوهش حاضر روابط فضايي معماري خانه‌هاي دو روستاي كندوان و ميمند بررسي مي‌شود، همچنين شاخصه‌هاي فضايي مؤثر چيدمان فضا در معماري صخره‌اي (دستكند) در اين دو روستا شناسايي و درنهايت، با توجه به داده‌هاي حاصل از پژوهش، به تفاوت‌ها و شباهت‌هاي فضايي حاكم بر معماري دو روستايي كندوان و ميمند پرداخته مي‌شود. در اين پژوهش با روش‌هاي توصيفي‌ـ تحليلي و شبيه‌سازي و استدلال منطقي انجام شده، همچنين براي تكميل مراحل پژوهش از ابزار‌هاي مطالعاتي، كتابخانه‌اي، و مشاهدة دقيق نمونه‌ها استفاده گرديده است. با استفاده از روش مطالعات ميداني از بين خانه‌هاي برداشتي، 5 خانه در روستاي ميمند و 5 خانه در روستاي كندوان، به‌صورت تصادفي، برداشت شده و براي تحليل پلان‌هاي دو روستا از نرم‌افزار space syntax بهره گرفته شده است. از نتايج به‌دست آمده مي‌توان بيان كرد كه نحو فضايي سكونتگاه‌هاي روستاي كندوان با ميمند تفاوت‌هاي بسياري دارند، به گونه‌اي كه فضاهاي خانه‌هاي روستاي كندوان از ارتباط و هم‌پيوندي بالاتر و راندمان عملكردي بهتري نسبت به سكونتگاه‌هاي ميمند برخوردار هستند و همچنين، در اين خانه‌ها مانند معماري سنتي ايراني به حوزه‌هاي خانه و حريم‌هاي خصوصي و نيمه‌خصوصي به‌خوبي توجه شده است، كه اين امر در بين خانه‌هاي روستاي كندوان، به‌دليل دارا بودن بيشترين عمق فضايي، بيشتر احساس مي‌شود.

Hand-carved (‘Dastkand’ in Persian) architecture is a specific genre formed in some parts of Iran and other regions in the foothills, without using any crafted materials and only by digging into geological formations. A highlight of Iranian architecture, it has managed to reach the status of a magnificent art, and hence the importance of studying its spatial arrangements including certain settlements built this way. The present study investigates the spatial arrangements of houses in Kandovan and Meymand villages. It also investigates influential spatial features of their layouts and compare them. Descriptive-analytical methods and simulation and logical reasoning have been used here. Also, library studies and on-site observation methods have been used as complementaries. Five houses in Meymand and Kandovan each were randomly selected for this study, and Space Syntax software was used to analyse the plans of the two villages. According to results, the spatial syntax of the Kandovan and Meymand are very different, with the houses of Kandovan village having higher connection and interconnection and better performance. Also, Kandovan houses, like their more traditional Iranian counterparts, enjoy better articulation of private and semi-private realms due to their higher depth of space.