شاخص‌هاي توليد بنه‌هاي استاندارد و سالم زعفران

Criteria for production of standard pathogen-free saffron corms

توليد پايدار زعفران به عنوان يكي از اهداف كلان و راهبردي كشاورزي ايران نيازمند تدوين يك برنامه مشخص و سازماندهي شده است. در طي نيم قرن گذشته توسعه زراعت زعفران در ايران بيش از هر محصول ديگري انجام شده و سطح زير كشت آن تا 37/8 برابر افزايش يافته است. با اين وجود، ميانگين عملكرد در واحد سطح از اين توسعه تبعيت نكرده و با شيبي منفي در حال كاهش است به نحوي كه ميانگين توليد از 5/76 كيلوگرم در هكتار در سال 1352 به 3/62 كيلوگرم در هكتار در سال 1397 رسيده است. همچنين برآورده شده كه خلاء عملكرد 90-64 درصدي در مزارع ايران وجود دارد. آفات و بيماري­ هاي زعفران مانند كنه زعفران (Rhizoglyphus robini)، پوسيدگي بنه زعفران، پوسيدگي خشك بنه زعفران (Burkholderia gladioli) و بيماري­هاي ويروسي زعفران نيز از جمله عوامل مؤثر در كاهش كمي و كيفي محصول زعفران در مزارع هستند. از سوي ديگر اختلاط بنه­ هاي آلوده و سالم، بنه ­هاي با كيفيت پايين و انبارداري نامناسب بنه ­ها نيز از معضلات توليد اين محصول مي­باشد. زعفران بوسيله بنه­ هاي دختري خود تكثير مي­ شود و افزايش عملكرد زعفران در ارتباط مستقيم با كيفيت بنه مادري است. دستيابي به بنه ­هاي بذري استاندارد و سالم به عنوان تنها ابزار تكثير گياه در طبيعت پيش نياز هر گونه برنامه ­ريزي براي افزايش عملكرد زعفران است. اين مقاله شاخص ­هاي مورد نياز جهت دستيابي و گواهي هسته ­هاي اوليه، بنه­هاي مادري و بنه­ هاي بذري زعفران را در برنامه استاندارد سازي بنه زعفران توصيف مي­ كند. بدون شك استفاده از بنه­ هاي استاندارد عاري از بيماري در كنار توجه به ساير شاخص ­هاي بوم­ شناختي و فيزيولوژيكي گياه و اجراي مديريت مناسب موجب افزايش عملكرد و بهبود سنجه ­هاي توليد پايدار خواهد شد.

Sustainable development of saffron production as one of the major and strategic goals of Iranian agriculture requires a well-defined and organized plan. Over the past half century saffron cultivation has increased 34-fold in Iran, more than any other crop. But the average yield did not follow this development and is reducing with slight negative slope; so, the average saffron production in Iran has reduced from 5.76 kg/ha in 1973 to 3.42 kg/ha in 2017. It is also estimated that there is a 90-70% yield gap in Iranian saffron farms. Saffron pests and diseases such as saffron mite (Rhizoglyphus robini), saffron corm rot, saffron dry rot (Burkholderia gladioli) and saffron viral diseases are also responsible for quantitative and qualitative reduction of saffron yields in farms. Saffron is propagated by its daughter corms, so increasing the yield of saffron is directly related to the quality of mother corm seed. This paper describes the criteria’s needs to generate and certify prebasic, mother corm and seed corm classes of saffron for standard saffron corm schedule. Production of standard pathogen-free seed corms as the only means of saffron propagation in nature is a prerequisite for any planning to increase saffron yield. Undoubtedly, application of standard free pathogen corms along with other ecological and physiological indices of saffron plant will increase yield and improve Sustainable development indicators.