سنجش هزينة مبادلة نهاد برنامه‌ريزي شهري، مورد پژوهشي طرح تفصيلي شهر اصفهان

Measuring the Transaction Cost of Urban Planning Institution: A Case Study of Isfahan City Detailed Plan

هر برنامه‌اي يك نهاد است كه روابط بازيگران بسياري را تنظيم مي‌كند. به بيان ديگر، برنامه خلق مي‌شود تا هزينه‌هاي مبادله‌اي را كاهش دهد كه ممكن بود در نبود برنامه براي بازيگران سنگين باشد؛ اما چون برنامه يك نهاد است، ايجاد و نگهداري آن هزينه دارد. طرح تفصيلي در شهرهاي ايران برنامه‌اي است كه به‌منظور تنظيم روابط مرتبط با كاربري زمين شهري استفاده مي‌شود و از سازوكارهاي تدوين، اجرا و نظارت تقريباً مشابهي در سراسر كشور برخوردار است. محاسبة هزينه‌هاي مبادلة اجرا و نظارت بر سومين طرح تفصيلي اصفهان اين امكان را فراهم مي‌كند تا پس از سال‌ها بهره‌گيري از اين نهاد، ارزيابي مناسبي از كارايي آن به دست آيد. بدين منظور هزينه‌هايي كه از زمان ابلاغ به‌واسطة اين طرح به شهروندان و نظام حكمراني كشور وارد شده است، ازطريق مصاحبه با بازيگران كليدي بخش عمومي، مراجعه به آمارهاي رسمي و محاسبات عددي به دست آمده‌اند. نتايج به‌دست‌آمده نشان مي‌دهند نزديك به 84 درصد هزينه‌هاي مبادلة طرح تفصيلي به شهرداري و مابقي به مالكان املاك تحميل مي‌شوند. فارغ از نسبت توزيع اين هزينة مبادله براي طرفين، درآمد حاصل از مبادلة حقوق توسعه در قالب طرح تفصيلي، ادامة اين شيوة مبادله را از منظر مالي توجيه مي‌كند؛ اما عدم مشاركت مؤثر ذي‌نفعان به‌ويژه در مرحلة تدوين، به تحقق اندك طرح منجر ميشود و بر منافع كل شهروندان و كيفيت زندگي آنان اثرگذار است. جايگزيني طرح تفصيلي در شرايط كنوني ناممكن به نظر مي‌رسد؛ اما فرايند آن به نفع افزايش تحقق‌پذيري بايد اصلاح شود؛ هرچند با افزايش حد معقولي از هزينة مبادله همراه باشد.

Each plan is an institution that adjusts the relationships of many actors. In other words, planners devise plans to reduce the transaction costs of non-planned situations. However, since every plan is an institution itself, its creation and maintenance impose costs. The local authorities devise detailed plans in cities of Iran to adjust land use and complete these plans through a mechanism of preparation, implementation, and monitoring which is similar all around the country. Measuring the transaction costs of the third detailed plan of Isfahan is a major step towards evaluating its efficiency after long periods of utilizing this system of planning in Iran. To do so, the costs it imposes on major actors, i.e. municipality and citizens, are calculated through interviews with key actors and statistical analysis of the official report. The results show that the municipality burdens 84 percent of the total transaction cost and citizens burden the rest of it. Regardless of the share of each party in total transaction cost, the income earned from the exchange of development rights through a detailed plan justifies such transactions in fiscal terms. Although, lack of effective participation of key stakeholders especially in the plan-production phase leads to the minimum realization of the plan which consequently has some undesirable implications for citizens’ quality of life. While alteration of the detailed plan seems impossible at present, some modifications are suggested to increase its realization, although they would incur additional transaction costs.