پديد آورندگان :
شيخ الحكمايي، محمد علي دانشگاه آزاد اسلامي واحد نجف‌آباد , ميرشاهزاده، شروين دانشگاه آزاد اسلامي واحد تهران مركزي -گروه معماري , اسلامي، غلامرضا دانشگاه تهران - پرديس هنرهاي زيبا - گروه معماري , فنايي، زهرا دانشگاه آزاد اسلامي واحد نجف آباد - گروه هنر
كليدواژه :
اعتقادات ديني ايلخانان , تغييرات بناها , مساجد و مقابر , معماري ايران , قرون 7 و 8 ه.ق.
چكيده فارسي :
معماري ايران تحت تأثير حمله مغولان و سيطره آنان بر سرزمين ايران، دستخوش تغييرات زيادي شد. اين تغييرات به‌ويژه در بناهاي مذهبي به‌جامانده از قبل، به‌وفور ديده مي‌شوند. تغييرات رخ‌داده گاه انسجام فضايي بنا را چنان بر هم زده‌اند كه رابطه پشتوانه‌هاي ديني-مذهبي اين بناها با ويژگي‌هاي كالبدي آنها كاملاً مغشوش به نظر مي‌رسد. از اين‌رو، پژوهش حاضر بر آن است تا به موازات هم از دو جهت به تبيين موضوع بپردازد؛ نخست با بررسي تحولات تاريخي در اين دوره، گرايش‌هاي اعتقادي مردم و حاكمان وقت را بازخواني كرده و دريابد با تغييرات اعتقادي در حكام ايلخاني، چه دگرگوني‌هايي بر بناهاي مذهبي اين دوره به وجود آمده‌اند؟ پژوهش در اين بخش به روش تاريخي مبتني بر شواهدي از متون و اسناد تاريخي است. در بخش دوم، شش نمونه شاخص بناهاي به‌جامانده از اين دوره، مورد بررسي قرار گرفته است. در اين بخش به كمك مطالعات ميداني، مؤلفه‌هاي تغييريافته در بناها شناسايي و دسته‌بندي شده و چگونگي اين تغييرات روشن شد. مقاله حاضر نشان مي‌دهد در آغاز سده هفتم هجري تحت تأثير درگيري‌هاي مذاهب شافعي و حنفي، تخريب عمده‌اي در بناهاي وابسته به اين مذاهب صورت گرفت. در ادامه به واسطه از بين رفتن گرايش اعتقادي غالب در حكومت مركزي و رواج اعتقاد به شمنيسم و بودايي، معابدي از اين دست ساخته شدند. در نيمه دوم سده هفتم ه.ق. اديان مسيحي و يهودي به واسطه تمايل حكام وقت، امكان اشاعه بيشتري يافتند و متعاقب آن، بناهاي ديني جديدي احداث شدند و در مواردي بناهاي جديد، بر پايه بناهاي مذهبي تخريب‌شده پيشين ساخته شدند. نهايتاً در اواخر قرن هفتم و اوايل قرن هشتم ه.ق. درگيري بين مذاهب مختلف سني و شيعه كاهش يافت و ساخت‌وساز ابنيه مذهبي نيز رواج بيشتري داشت. نتايج اين تحقيق نشان مي‌دهند همان‌طور كه گرايش‌هاي اعتقادي حكام ايلخاني در اين دوره بارها تغيير نموده، بناهاي مذهبي نيز با تغييرات زيادي چه در سازمان فضايي و چه در تزئينات و نقوش مواجه شده‌اند.
چكيده لاتين :
Iranian architecture underwent many changes under the influence of the Mongol invasion andtheir domination over the land of Iran. These changes are especially evident in the pre-existingreligious buildings. The changes that have taken place, sometimes have disturbed the spatialcoherence of the building so much that the relationship between the religious background of thebuilding and the physical characteristics of its builders seems to be quite confused. Therefore,the present study aims to explain the subject in two ways; First, by examining the historicaldevelopments in this period, the religious tendencies of the people and the rulers of the time wereanalyzed and the changes that have taken place in the religious buildings of this period with thechange of beliefs in the Ilkhanid rulers were investigated. In the first part, the research has beenconducted through a historical method, based on historical texts and documents. In the secondpart, six examples of the remains of buildings from the period under investigation have beenexamined. In this section, with the help of field studies, the changed components in the buildingwere identified and categorized, and how these changes became clear was stated. The presentstudy indicates that at the beginning of the 7th century AH, under the influence of the conflictsof the Shafi’i and Hanafi religions, major destruction took place in the buildings belonging tothese religions. Subsequently, with the abolition of the dominant religious tendency in the centralgovernment and the spread of the belief in Shamanism and Buddhism, such temples were built. Inthe second half of the 7th century AH, Christian and Jewish religions became more widespread dueto the will of the rulers of the time, and new religious buildings were built, and in some cases newbuildings were built on the basis of previously destroyed religious buildings. Finally, in the late 7thand early 8th centuries AH clashes between various Sunni and Shie religions have subsided, andthe construction of religious buildings became more common. The results of this research showthat just as the religious tendencies of the Ilkhanid rulers changed many times during this period,religious buildings have also undergone many changes, both in the spatial organization and in thedecorations and motifs
