بررسي اثرتاريخ كاشت بر روند ترميم و برخي از شاخص‌هاي رشد ارقام سيب زميني تحت تاثير يخ‌بندان

Evaluation The Effect of Planting Date on Recovery Terend and Some Growth Indices of Potato Cultivars as Influenced by Frost

سابقه و هدف: يكي از مناطق نيمه گرمسيري مناسب براي كشت سيب زميني استان خوزستان مي‌باشد. كشت اين محصول در خوزستان در يك محدوده وسيع زماني از اواخر آبان ماه تا اواخر دي صورت مي‌گيرد. از طرف ديگر بررسي آمار هواشناسي در منطقه در طي يك دوره ده ساله نشان داد كه احتمال بروز يخ‌بندان در دي و اوايل بهمن 50 درصد مي‌باشد. بنابراين گياهان حاصل ازتاريخ كاشت‌هاي مزبور در مراحل مختلف رشد و نمو با يخ‌بندان احتمالي مواجه گشته و در نتيجه ميزان كاهش عملكرد، بسته به تاريخ كاشت، ‌متفاوت خواهد بود. اگرچه اين آزمايش به‌منظور بررسي اثرات تاريخ كاشت بر عملكرد ارقام سيب‌زميني طراحي شده بود ولي وقوع يخ‌بندان در اوايل بهمن‌ماه، شرايط استثنايي و ويژه‌اي پديد آورد كه اثر يخ‌بندان در مراحل مختلف فنولوژيكي بر روند ترميم وشاخص‌هاي رشد ارقام سيب‌زميني مطالعه شود. مواد و روش‌ها: اين پژوهش به‌صورت آزمايش كرت‌هاي ‌يك بارخرد شده در قالب طرح بلوك‌هاي كامل تصادفي با 3 تكرار در ايستگاه تحقيقات كشاورزي بهبهان به‌مدت يك سال زراعي (95-1394) اجرا شد. قاكتور اصلي شامل سه تاريخ كاشت از 11 آذر تا اول دي ماه به فاصله 10 روز و فاكتور فرعي چهار رقم سانته، ساوالان، سانتانا و المرا بود. به منظور اندازه‌گيري شاخص‌هاي رشد شامل سرعت رشد اندام هوايي، سرعت رشد غده، سرعت رشد محصول و سرعت رشد نسبي از 15 روز بعد از جوانه زدن تا هنگام برداشت به فاصله 15 روز، 5 گياه از هر كرت برداشت و وزن خشك اندام هاي هوائي و غده يادداشت گرديد. وزن خشك اندام هاي برداشت شده با قرار دادن اين اندام ها در آون در دماي 75 درجه سانتي گراد به مدت 72 ساعت تعيين گرديد. هنگامي كه قطر قسمت متورم انتهاي استولون دو برابر قطراستولون گرديد به عنوان زمان تشكيل غده تلقي شد. غده‌ها در اواخر ارديبهشت ماه برداشت شدند. بعد از برداشت نتايج به كمك نرم افزار MSTATC تجزيه واريانس انجام و ميانگين‌ها به روش آزمون چند دامنه اي دانكن مقايسه شدند. يافته‌ها: در هنگام وقوع يخ‌بندان گياهان در دو تاريخ كاشت 11 و 21 آذر به ترتيب در مرحله غده‌زايي و رشد سبزينه‌اي بودند كه در نتيجه كليه اندام‌هاي هوايي بوته‌ها از بين رفتند ولي در تاريخ كاشت اول دي ماه گياهان هنوز از خاك خارج نشده بودند. عملكرد تاريخ كاشت 21 آذر در مقايسه با تاريخ كاشت 11 آذر در سطح معني‌داري 5% بيشتر بود. بعد از وقوع يخ‌بندان در اولين دوره نمونه‌برداري، سرعت رشد اندام‌هاي هوايي، سرعت رشد محصول و سرعت رشد نسبي در كليه ارقام منفي بود. سرعت ترميم رقم ساوالان از ساير ارقام بيشتر بود. بالاتر بودن سرعت رشد غده و محصول رقم ساوالان در هر دو تاريخ كاشت 11 و 21 آذر در مقايسه با ساير ارقام سبب گرديد كه در اين دو تاريخ كاشت عملكرد اين رقم از ساير ارقام بيشتر شود. حداكثر سرعت رشد نسبي در دو تاريخ كاشت 11 و 21 آذرماه به ترتيب به ارقام سانته و ساوالان مربوط بود. عملكرد تاريخ كاشت اول دي در مقايسه با دو تاريخ كاشت 11 و 21 آذر در سطح معني‌دار 1% افزايش نشان داد. نتيجه‌گيري: با توجه به نتايج اين پژوهش براي اجتناب از خسارت يخ‌بندان به كشت زمستانه سيب‌زميني در خوزستان از كاشت اين محصول قبل از دي ماه بايستي اجتناب نمود و رقم ساوالان به عنوان مناسب‌ترين رقم براي اين منطقه معرفي مي‌شود.

Background and objective: Khuzestan province is one of the suitable region for off-seasion production. In this region potato was planted crop from mid November to mid January. Analyses of meteorological data showed that the probability of a frost occurrence is 50% from late December to late February. Therefore potato plants of different planting dates are often subjected to frost in various phonological stages, so that, yield loss will vary depending on the planting date. In fact, this experiment was conducted to evaluate the effects of planting date on yield and agronomic characteristics of potato cultivars, but frost occurrence in mid January created exceptions and special opportunity for us to study the influence of frost occurrence in different phonological stages on recovery rates and some growth indices of potato cultivars. Materials and methods: This study was conducted on the research farm of Behbahan Agriculture Research Station from 2015 to 2016. This research was done in a split plot experiment arranged in a randomized complete block design with three replications. Planting date considered as the main plot, from 1 to to 21 December with 10 day intervals and four cultivars as sub plot (Sante, Savalan, Santana and Almera). five plants were sampled from each sub-plot from 15 days after plants emergence to harvest with 15 days interval and separated into haulms and tubers. Plant tissue was oven dried at 75ºC for 72 hours. The growth indices including haulm growth rate, tuber growth rate, crop growth rare and relative growth rate growth calculated. When the diameter of the swollen tip of stolon was twice as long as stolon diameter, considered as tuber initiation . Tubers were harvested in mid May. After harvest analysis of variance were done by MATAT-C statistical software and means were compared using Duncan’s multiple test range. Results: When frost occurred, the phonological stages of plants in planting dates of 1 and 11 Dec. were vegetative growth and tuberization stages respectively, so that all haulms were killed, while plants in planting date of 21 Dec. didn’t emergence from soil. The yield of 11 Dec. planting date was significantly higher than 1 Dec at 5% probability level. Haulm growth, crop growth rate and relative growth rate of all cultivars were negative during the first sampling period after frost occurrence. The recovery rate of Savalan cultivar was higher as compared with other cultivars. Due to higher tuber and crop growth rate, Savalan cultivar produced the highest yield in 1 and 11 Dec. The maximum relative growth rate in planting dates of 1 and 11 Dec. were recorded for Sante and Savalan cultivars respectively. The yield of 21 Dec. planting date was significantly higher than1 and 11 Dec at 1% probability level. Conclusion: The findings of this study suggest that to minimize the risk of yield loss by frost, planting of potato should be avoided before late January in Khuzestan province and Savalan cultivar is recommended for this area.